Kasper Niesiecki w „Herbarzu Polskim…” /1/ tak pisał o herbie Bronikowski: O tych ani Paprocki ani Okolski nie pisał. Jest osęka jedna w polu czerwonem, ale na prawy bok tarczy skierowana, na hełmie trzy pióra strusie. Jam w Bydgoszczy w kościele OO. Bernardynów między inszemi herbami widział osękę jedną srebrną w polu krwawem, ale prosto w górę. Tym się herbem szczycą Bronikowscy w Wielkiej-Polszcze. [...]. Na tym opisie bazował prawdopodobnie Tadeusz Gajl przy opracowaniu współczesnej wersji tego herbu, która jest obecnie powszechnie powielana w internecie, jako herb własny rodu Bronikowskich.
Powyżej: z lewej wizerunek herbu z krótkim opisem wg /2/; z prawej herb i podpis z Wikipedii.
W „Herbarzu Polskim podług Niesieckiego…” /2/, do hasła Bronikowski h.w.*) Kazimierz Łodzia-Czarniecki dodał poniższy przypis zawierający legendę herbową tego herbu:
Inną legendę herbową przytacza w jednym ze swych przypisów Teodor Żychliński /3/(rocznik I), a mianowicie:
Zgodnie z zapowiedzią, Teodor Żychliński już w roczniku II podał bliższe szczegóły heraldyczne, krótko opisując w rozdziale „Bronikowscy herbu własnego” dwie hrabiowskie odmiany ich herbu, to jest:
a) odmianę „saską”, używaną od 1743 r. przez Jana Zygmunta hrabiego Bronikowskiego, pana na Radowicach i Oblatach w Brandenburgii oraz na Kosieczynie, Kursku i Chlastawie w Wielkopolsce, której wraz z tytułem hrabiowskim używali jego potomkowie, w tym jego prawnuk – Ludwik hrabia Bronikowski (1799-1864), dziedzic Kosieczyna, Chlastawy i Wilkowa – ojciec m.in. urodzonego w Chlastawie Hipolita Bronikowskiego (1829-1890):
b) odmianę „pruską”, używaną od roku 1835 przez brata w/w Ludwika – Gustawa Zygmunta hr. Bronikowskiego, któremu król Fryderyk Wilhelm III nadał dziedziczny pruski tytuł hrabiowski z następującą zmianą w herbie:
Nieistotna w genealogii Hipolita Bronikowskiego (1829-1890) odmiana „pruska” (dotyczy linii brata jego ojca) jest jednak dodatkowym potwierdzeniem „familijnego osęka srebrnego w polu niebieskiem”, a nie czerwonym czyli „krwawem”, jak utrzymuje Niesiecki, a za nim Boniecki i współcześnie Gajl. Osobiście mam większe zaufanie do Teodora Żychlińskiego (1836-1909), gdyż z pewnością lepiej od wyżej wymienionych „wyczuwał” heraldykę Bronikowskich, jako że z Żychlińskich wywodziła się, zmarła za jego życia /3/(rocznik III), matka Hipolita Bronikowskiego; znał też chyba osobiście kilku współczesnych mu Bronikowskich (w tym być może nawet Hipolita).
Należy nadmienić, że u Bronikowskich z linii starszej kosieczyńskiej czyli hrabiowskiej, dość wcześnie zaprzestano używania przydomka „von Oppeln”, a ojciec Hipolita był ostatnim, który używał tytułu i herbu hrabiowskiego. Dzieci (też Hipolit) musiały więc powrócić do dawnego herbu własnego. Mimo, że w opisach herbów hrabiowskich element familijny określany jest jako „osęk srebrny w polu niebieskiem”, w cytowanym wyżej przypisie, bez słowa uzasadnienia, Teodor Żychliński pisze „Bronikowscy herbu własnego (Osęk złoty w niebieskiem polu)”. Przypuszczam, że jak w wielu innych herbach, mogą to być odmiany herbu własnego Bronikowski, o istnieniu których jest wzmianka na stronie internetowej „Muzeum Pałac w Wilanowie” dotycząca śmierci w XVII w. sióstr Bronikowskich herbu Osęk III. Odmiany herbów, to jednak nie zagadnienie dla amatora, ale dla profesjonalnych heraldyków. Skończę więc na moich przypuszczeniach.
Póki co, we współczesnych herbarzach nie spotkałem żadnego „osęka na niebieskiem polu”, a jestem przekonany, że właśnie taki był „herb własny Bronikowski” naszego „Bronikowskiego z Belęcina” czyli Hipolita. Nie jestem tylko pewien, czy „osęk złoty”, czy używany przez Oppelnów przed przybyciem do Wielkopolski „osęk srebrny”. Dlatego poniżej przedstawiam obie te odmiany, aby internetowe wyszukiwarki nie utrwalały wizerunku tego herbu na „polu krwawem”, który prawdopodobnie jest znakiem rodowym Osękowskich i Osenkowskich.
_________________________
Źródła:
1/ „HERBARZ POLSKI KASPRA NIESIECKIEGO S.J., powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza”, Lipsk 1839, tom II, str. 309-311;
2/ „HERBARZ POLSKI PODŁUG NIESIECKIEGO, treściwie ułożony i wypisami z późniejszych autorów, różnych akt grodzkich i ziemskich, z ksiąg i akt kościelnych oraz z dokumentów familijnych powiększony i wydany przez K. Łodzia-Czarnieckiego”, Gniezno 1875-1881, tom I, str. 312-316;
3/ Teodor Żychliński, „Złota księga szlachty polskiej”, rocznik I, Poznań 1879, str. 377, /oraz:/ rocznik II, Poznań 1880, str. 28-29, /oraz:/ rocznik III, Poznań 1881, str. 350;
4/ Adam Boniecki, „Herbarz Polski”, Część I, „Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich”, tom II, Warszawa 1900, str. 140-142;
5/ Juliusz Ostrowski, „Księga herbowa rodów polskich”, Zeszyt 1, Warszawa 1897, str. 59, /oraz:/ Zeszyt 2, Warszawa 1906, str. 35;
6/ Wikimedia Commons, User:Bastianow/galeria 8, Herby szlacheckie cz. III; (luty 2013 r.).
________________________
Dla www.krzemieniewo.net
opracował: Leonard Dwornik
Hipolit h. własnego Bronikowski (1829-1890) w Belęcinie
|
