Biblioteka szambelana Edwarda Potworowskiego.
Gola, powiat gostyński,
Biblioteka, założona około roku 1850 przez Gustawa Potworowskiego (zm.1860), liczy obecnie około 3.500 tomów rozmaitej treści. Późniejszymi zbieraczami byli: syn wielkiego działacza narodowego, Gustaw, i żona jego, Franciszka z Kurnatowskich Potworowska. Najlepiej zaopatrzony jest dział historii, uwzględniający przede wszystkim stosunki polsko-pruskie. W dziale pedagogicznym znajduje się mnóstwo cennych dzieł z pierwszej połowy XIX wieku, np. „Chowanna" Trentowskiego w pierwszym wydaniu itp. Obecni właściciele uzupełniają bibliotekę dziełami współczesnymi z zakresu historii (ze szczególnym uwzględnieniem historii miast wielkopolskich), literatury i rolnictwa. Ze zbiorów Gustawa Potworowskiego pochodzi kilka rzadkich druków polskich, m. in.: Speculum Saxonum Mikołaja Jaskiera. Kraków, Wietor, 1535 (z dopisk. rękop.); Promptuarium iuris provincialis. Kraków, Wietor, 1535. Promptuarium iuris saxonici. Kraków, Wietor, 1555; Arystotelesa Etyka, tł. przez Sebastyana Petrycego. Kraków, Kempini, 1605; Arystolesa Oekonomika, tł. przez Sebastyana Petrycego, Kraków, Jędrzejowczyk, 1618.
W dokumentach rodzinnych znajdują się przyczynki do biografii i działalności Gustawa Potworowskiego, jako to akta Kasyna Gostyńskiego, którego był twórcą, dalej zbiór poszczególnych numerów gazet poznańskich i pomorskich, poświęconych jego pamięci, i wreszcie mowy pogrzebowe, wygłoszone nad jego grobem (w kopiach).
Wśród rękopisów znajdują się kopie nie wydanych dotąd manuskryptów Konstancji Morawskiej, wykonane przez Teresę Stanisławową Morawską. Oryginały są w Jurkowie u Kajetana Morawskiego. Do nich należą: „Życie Pauli z Łubieńskich Morawskiej, 1791—1883" (kopia z r. 1883/84); „Żywot Kajetana Morawskiego, (sekretarza Gustawa Potworowskiego." Dzieło zawiera mnóstwo szczegółów z jego życia); „Życie Józefy z Łempickich Kajetanowej Morawskiej, 1822—1895," (kopia z r. 1929). Wreszcie należy wymienić rękopis niewiadomej proweniencji, uszkodzony wskutek pożaru, p. tyt.: »Pamiętniki Ignacego Lubowieckiego z lat 1782—1844«. Rękopis obejmuje p. in. powstanie kościuszkowskie, oraz wypadki z lat 1806, 1809, 1812 i 1851.
Wypis z:
Bożena Szulc-Golska: „WIELKOPOLSKIE BIBLIOTEKI PRYWATNE”, Poznań 1929
|