Emma Aniela Teresa Salomea Kurowska urodziła się 28 listopada 1818 r. w Poznaniu w dawnej ziemiańskiej rodzinie Stanisława Kostki Kurowskiego (ur. 1775 w Drzewcach sędziego sądu apelacyjnego w Poznaniu) i Marianny z Wronieckich (ur. 1783), którzy zawarli związek małżeński w roku 1803 w Poznaniu, a zmarli po roku 1840. Emma spędziła dzieciństwo w Poznaniu, a potem w odziedziczonych przez ojca Chaławach k. Śremu. Nauki początkowe pobierała w domu pod okiem dwóch starszych sióstr i ojca, a od 1832 kształciła się w szkole im. Ludwiki w Poznaniu.

W roku 1838 w Brodnicy k. Śremu Emma Kurowska wyszła za mąż za sympatyzującego z polskim ruchem narodowym Niemca, dziedzica dóbr Raudchen (Rudna) na Śląsku, Maurycego Adama Puffke i zamieszkała w jego majątku (podawany w biogramach rok 1936 został prawdopodobnie obliczony przez autorów na podstawie wydrukowanej we wspomnieniu pośmiertnym informacji, iż Emma rzekomo „W 18 roku życia wyszła za mąż…”, podczas gdy w księgach parafii Brodnica jest wpisany jej wiek w chwili zawierania małżeństwa jako 20 lat; mąż Adam Mauritius był 10 lat starszy). Po pewnym czasie wróciła do Wielkopolski z mężem, który za sprzedany majątek na Śląsku, kupił Lipnicę i Pólko w pow. szamotulskim. Po roku 1848, na skutek kłopotów finansowych wynikłych ze związków jej męża z powstaniem, przeniosła się z rodziną do Miąskowa w pow. kościańskim (parafia Czerwona Wieś), gdzie z mężem i dziećmi mieszkała około 12 lat, niestety nadal „wśród rozlicznych kłopotów”.

Genealodzy wzmiankują, że małżeństwo Maurycego i Emmy Puffke miało dziewięcioro dzieci, lecz z imienia wymienianych jest tylko sześcioro, a mianowicie: Eugeniusz (1838-1902)**, Kamil (1843–zm. po 1880), Gabriela (1847-1918), Felicja (1849-?), Waleria (1852-1915)** i Kazimierz (1854-1921)**. Kłopoty finansowe i utrata majątku sprawiły, że po zdaniu egzaminu nauczycielskiego w Poznaniu Emma z Kurowskich Puffke w roku ok. 1862 założyła w Kościanie pensję żeńską i szkołę dla przyszłych guwernantek („Wyższą Szkołę Panien”), którą kierowała do chwili zamknięcia tej placówki przez władze pruskie w 1875 r. Większość źródeł utrzymuje, że początek jej działalności literackiej (o czym na końcu) zbiega się z podjęciem działalności pedagogicznej w Kościanie, choć faktycznie pierwsze próby twórczości literackiej czyniła jeszcze w okresie przedmałżeńskim pod panieńskim kryptonimem „Emma K……a”. Po zamknięciu kościańskiej pensji wróciła do Poznania, gdzie przebywała w latach 1875-80.

Po śmierci męża (doktora filozofii) w 1880 roku Emma Puffke wyprowadziła się z Poznania do syna Kamila w powiecie kościańskim. Biografowie twierdzą, że z Poznania wyprowadziła się do Gorzyczek (parafia Czempiń). Jeżeli jest to zgodne z prawdą, to okres zamieszkiwania tam był bardzo krótki, gdyż już w lutym 1881 r. wydawała za mąż swą córkę Felicję, nie w parafialnym dla Gorzyczek Czempiniu lecz w Wyskoci, o czym donosiła poznańska prasa.

W tym czasie prawdopodobnie mieszkała już w Rogaczewie (parafia Wyskoć), na co wskazuje zapis w Księdze Chrztów parafii Poniec 1866-1893 (poz. 5 z 1882 r.) gdzie, będąc matką chrzestną urodzonego w Luboni wnuka Kamila (syna Felicji i Jana Kantaków), została wpisana jako Emma Puffke de domo Kurowska - vidua de Rogaczewo ad Wyskoć (wdowa z Rogaczewa koło Wyskoci). Za Rogaczewem przemawia również fakt, że Kamil Puffke nie występuje w opisach pałacu w Gorzyczkach jako właściciel, czyli był prawdopodobnie (jeżeli wogóle) jedynie rządcą lub administratorem tego majątku, a tacy często zmieniali miejsca pobytu. Bardziej jednak prawdopodobna wydaje się odwrotna, niż utrzymują biografowie, kolejność miejsc zamieszkania Emmy Puffke po roku 1880, czyli że z Poznania wyprowadziła się do Rogaczewa a dopiero stamtąd do Gorzyczek. Na taką kolejność wyraźnie wskazują datowane teksty (niestety tylko niektóre zawierają datę i miejsce pisania) publikowane w poznańskich czasopismach w latach 1881-1885. Podawane przez Autorkę daty ich ukończenia od 01.06.1881 r. do 15.10.1882 r. poprzedzone są skrótem „R........,”, natomiast 12.09.1884 i 01.11.1884 r. skrótem „Go.......,”. Skróty te niewątpliwie oznaczają R=Rogaczewo i Go=Gorzyczki. Ponadto w „Tygodniku Beletrystycznym i Naukowym” nr 8 z 22.11.1885 r. ukazała się odpowiedź redakcji o treści: „Pani E. z. K. P. w G.: Za pamięć serdeczne składamy podziękowanie” (tu „G.” też niewątpliwie oznacza Gorzyczki). Daty te wskazują, że Emma do Gorzyczek nie przeniosła się w 1880 r. z Poznania lecz dopiero między październikiem 1882 r. a wrześniem 1884 r. z Rogaczewa i z synem Kamilem w Gorzyczkach mieszkała co najmniej do listopada 1885 r. Od syna Kamila Emma Puffke przeniosła się do Luboni (ówczesny powiat wschowski), gdzie u swej córki - Felicji Kantakowej, spędziła ostatnie lata życia. Mąż Felicji – Jan Kantak był w Luboni prawdopodobnie rządcą* (conductor bonoram Lubonia) u ówczesnego właściciela tego majątku - Henryka Morawskiego (1850-1920) - wnuka generała Franciszka Morawskiego. Na rok przed śmiercią Emma zapadła na poważną chorobę oczu, będącą powodem zakończenia jej aktywności pisarskiej. Zmarła w Luboni 17 października 1890 r. Jako przyczynę zgonu w księgach parafialnych wpisano zapalenie płuc. Nie będąc rodowo związana z Morawskimi, nie została pochowana w Oporowie, lecz 22 października 1890 r. na cmentarzu parafialnym w Poniecu.

Jak wyżej wspomniano, Emma z Kurowskich Puffke swą pracę literacką zasadniczo rozpoczęła około roku 1861. Początkowo związała się z leszczyńską oficyną wydawniczą Ernesta Günthera. Ryszard Bibersztajn w opracowaniu poświęconym tej oficynie pisze o Emmie (Emilii) m.in.: Jej działalność literacka pozbawiona cech oryginalności była w gruncie rzeczy polonizowaniem wzorów obcojęzycznych. Do tych utworów należały m.in. „Można czcić niepojęte Drogi Opatrzności” oraz „Pięć Powiastek dla dobrych chłopczyków”. Niemniej jednak książki te musiały znajdować licznych nabywców, skoro oficyna E. Günthera w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych wydawała tę autorkę bardzo często. Współpraca z wydawnictwem była bliska, a jej efektem była także publikacja tłumaczeń Emilii Puffke tekstów innych zidentyfikowanych autorów, jak np. łączonej edycji dwóch powieści K. Schmida „Klara, czyli Zwycięztwo cnoty. Najlepsza spuścizna”, czy wspomnianej wcześniej, na którą składały się „Klasztor kartuzyński” oraz „Tymoteusz i Filemon”. Dodać jeszcze trzeba, że w wachlarzu możliwości E. Puffke znajdowały się pisma moralne.

W roku 1862 redagowała „Światełko. Pisemko poświęcone matkom i dzieciom” [zob. dopisek w postscriptum]. Był to kwartalnik wydawany też w Lesznie przez E. Günthera. Czasopismo to było jednak efemerydą, gdyż ukazało się tylko 6 zeszytów tego wydawnictwa - 4 w 1862 r., 2 dalsze w 1863 r. Nawiązawszy kontakty z wielkopolskimi czasopismami, ogłaszała w nich, a także wydawała osobno, liczne powieści i opowiadania (m.in. „powieść moralną” Dwaj bracia różnego wychowania – 1863, wyróżnioną na konkursie PTPN; utwór historyczny Krzysztof Żegocki, czyli oswobodzenie Kościana – 1877), oraz szkice biograficzne (m.in. o Schelley’u – 1881). Drukowała też artykuły popularyzatorskie, opracowywane zazwyczaj na podstawie publikacji zagranicznych, omawiające zagadnienia z różnych dziedzin, np. moralności, religii, przyrody, geografii, higieny. Wydała także Życiorysy sławnych Polaków (1868) i Fizykę zastosowaną do potrzeb ogółu (1873), nagrodzoną na konkursie Bażyńskiego. Najdłużej (lata 1881-1887, a więc prawdopodobnie jeszcze w okresie „lubońskim”) współpracowała z „Dwutygodnikiem dla kobiet” (potem „Tygodnikiem Beletrystycznym i Naukowym”), który ogłosił m.in. jej cykl artykułów wstępnych „Wieczorne pogadanki starej babuni”. Była pisarką płodną, zostawiła kilkadziesiąt utworów oryginalnych i przekładów. Miały one charakter dydaktyczny i moralizujący, reprezentowały poglądy konserwatywnych sfer klerykalno-ziemiańskich. Artystycznie słabe, zdobyły pewną popularność wśród czytelników, nie zwróciły jednak uwagi krytyki literackiej. Zarówno jej publicystyka jak i utwory beletrystyczne związane były tematami i zagadnieniami głównie z Wielkopolską. Często używała pseudonimów lub kryptonimów, w tym: E. z K.P. , E.P., Wanda Dobrzepolska (1818-1890).

Spośród dziewięciorga dzieci Emmy Puffke synowie Eugeniusz (pseud. Lipnicki)** i Kazimierz** zajmowali się dziennikarstwem, córki Gabriela i Waleria** także uczestniczyły w życiu literackim Poznania.

_______________________
*/ W wielu publikacjach zięć Emmy Puffke - Jan Kantak jest określany jako dzierżawca a nie rządca majątku w Luboni [źródła ***/], choć w opracowaniach genealogicznych i biograficznych właścicieli Luboni trudno znaleźć jednoznaczne stwierdzenie, jakoby w XIX wieku majątek ten został „puszczony w dzierżawę” [przyp. LD].

_______________________

Źródła:

1/ Instytut Historii PAN: „Polski Słownik Biograficzny”, Tom XXIX, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986 (opracowane przez Elżbietę Albrecht-Szymanowską hasło: Puffke z Kurowskich Emma (1818-1890) - str. 347-348)
**/ tamże biogramy trojga z dzieci Maurycego i Emmy Puffke, a mianowicie: Eugeniusza (str. 348), Kazimierza (str. 348-349) i Walerii (str. 349-350).

2/ Internetowa strona Urzędu Miejskiego Kościana „KOŚCIAN – w sercu Wielkopolski”-> panel „Nasze miasto” -> dział „Słynni Kościaniacy” -> biogram „Puffke Emma (1818-1890) - powieściopisarka, publicystka, tłumaczka, właścicielka pensji” (bez podpisu autora).
[ http://www.koscian.pl/?pid=182 ]

3/ (S.W) „Ś.p. Emma z Kurowskich Puffke” – wspomnienie pośmiertne w „Dzienniku Poznańskim” nr 244 z dnia 23 października 1890 r.

4/ Emma K……a, „Do listka”, /w:/ „Przyjaciel Ludu”, nr 24, Leszno, 16.12.1837 r.

5/ Ryszard Biberstajn, „Literatura piękna oraz literatura dla dzieci i młodzieży w oficynie Ernesta Wilhelma Günthera”, /w:/ SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA, PWSZ im. J. A. Komeńskiego w Lesznie, Rok 2007, nr 5, str. 21-36;

6/ Baza Małżeństw „Poznan Projekt” – parafia katolicka Brodnica (k/Śremu) – wpis 3/1838 [ http://bindweed.man.poznan.pl/posen/search.php ] – patrz zakładka LINKI na naszej stronie

7/ Księga Zgonów parafii Poniec 1872-1918 – wpis 92/1890

8/ Internetowe forum dyskusyjne Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego GNIAZDO – temat „Kurowski w Wielkopolsce” (stan wpisów na dzień 18.01.2009 r.) – [http://www.wtg-gniazdo.org/]

***/ Feliks Lenort: „Byli wśród nas: praca zbiorowa”, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1978, (str. 432);

***/ „Nasza przeszłość”, Tomy XV i XVI, Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, Kraków 1962, (str. 283);

***/ „Kurier Poznański” Nr 247 z dnia 26.10.1889 (str. 4 – notka „Z pod Ponieca”)

_______________________

Dla www.klasaa.net zebrał
i opracował: Leonard Dwornik


Powyższy biogram został wykorzystany i zacytowany w WIELKOPOLSKIM SŁOWNIKU PISAREK
[ http://pisarki.wikia.com/wiki/Emma_Puffke_z_Kurowskich ]

Postscriptum:

W zbiorach Cyfrowej Biblioteki Narodowej POLONA dostępna jest zdigitalizowana powieść Emmy z Kurowskich Puffke: „TRUPIA WIEŻA – powieść bułgarska, osnuta na życiu Słowian Południowych pod rządem tureckim” (Chicago, 1895), natomiast w zbiorach biblioteki cyfrowej HATHI TRUST Digital Library napisana przez Emmę pod pseudonimem Wanda Doprzepolska powieść „Krzysztof Żegocki czyli oswobodzenie Kościana” (wydana również w Chicago w 1895 r. i zdigitalizowana łącznie z wydaną rok później spolszczoną przez Ignacego Kowalskiego powieścią „Skazaniec z Granady czyli niewinnie uwięziony”).

Powieść „Trupia wieża” jest to dotychczas (pisano w styczniu 2009) jedyna pozycja książkowa tej autorki w ogólnodostępnych zbiorach polskich bibliotek cyfrowych, choć w 2007 roku plany Polskiej Biblioteki Internetowej (PBI) przewidywały digitalizację i udostępnienie kilkunastu pozycji Emmy z Kurowskich Puffke. Nie wiadomo jednak, czy plany te są aktualne po przekazaniu w czerwcu 2008 r. PBI z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w gestię Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Mając na uwadze wielkopolskie cechy twórczości Emmy Puffke (zarówno tematyka utworów jak i biografia Autorki), należy się spodziewać wprowadzenia przynajmniej niektórych jej dzieł do zasobów Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej.

__________________________
Dopisek w kwietniu 2014 r.:
W dniu 03.04.2014 r. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa włączyła do swoich zasobów dwa pierwsze poszyty redagowanego przez Emmę Puffke kwartalnika „Światełko – pisemko poświęcone matkom i dzieciom”.

W zbiorach Polskiej Biblioteki Internetowej [www.pbi.edu.pl] aktualnie dostępna jest natomiast jedna zdigitalizowana książka napisana przez wnuka Emmy z Kurowskich Puffke – urodzonego w Luboni księdza Kamila Kantaka, a mianowicie „PAŃSTWO-NARÓD-JEDNOSTKA” (Poznań 1908).

Ponadto w internetowym serwisie informacyjnym FRANCISZKANIE.PL pod adresem http://www.franciszkanie.pl/news.php?id=4664 rozpoczęto odcinkową prezentację w HTML-u, wydanego w latach 1937-1938 jego dwutomowego dzieła naukowego „FRANCISZKANIE POLSCY”. Jest to zaledwie cząstka z bogatego dorobku tego historyka i badacza dziejów zakonów w Polsce.