Z powyższego widać, że to nie Ewangelie stanowiły kryterium doboru postaci na świerczyńskie stalle, gdyż z ewangelicznych „Dwunastu” Andrzej Majchrzak wyrzeźbił tylko ośmiu apostołów. Skład „świerczyńskiej dwunastki” z pewnością nie jest przypadkowy. Był on przez rzeźbiarza zapewne starannie przekonsultowany (przynajmniej z ks. Babskim, ówczesnym proboszczem w Świerczynie). Należy przede wszystkim podkreślić, że apostołów jest w niej dziesięciu (ośmiu imiennie wymienianych w Ewangeliach i dwóch wymienianych tylko w Dziejach Apostolskich), a dwóch pozostałych to ewangeliści nie będący apostołami. Próbując dociec logiki doboru „świerczyńskiej dwunastki” zacząłem od przeanalizowania kolejności postaci, zdając sobie sprawę, że nawet źródła kanoniczne jej nie ustalają, a dzielą jedynie apostołów na trzy grupy po cztery imiona. Na czele pierwszej wymieniany jest zawsze Szymon-Piotr, na czele drugiej – Filip, na czele zaś trzeciej – Jakub Mniejszy. W „świerczyńskiej dwunastce” trudno dopatrzyć się składu poszczególnych czwórek (poza pozycjami Piotra i Jakuba Młodszego). Otwierają ją Piotr i Paweł, apostołowie będący filarami Kościoła. W następnej kolejności przedstawieni są ewangeliści (w komplecie, pomimo że dwóch z nich nie było apostołami). Dotąd jest to dobór na swój sposób logiczny, tym bardziej że szóstka ta umieszczona została po „godniejszej” stronie przezbiterium czyli po tzw. stronie Ewangelii****. Dwunastkę dopełnia sześciu apostołów umieszczonych po przeciwległej stronie prezbiterium. Nie znajdując logiki wyboru tej drugiej szóstki, spróbowałem dociec kryterium eliminacji brakujących apostołów. I to jest chyba właściwy trop. Oczywiste jest wyeliminowanie apostoła Judasza Iskarioty, podobnie jak to uczynił ewangelista Łukasz, który przy wymienianiu imion apostołów w „Dziejach Apostolskich” również go pominął. Z ewangelicznego grona „Dwunastu” wyeliminowani zostali jeszcze: Bartłomiej (zwany też Natanaelem), Tadeusz (zwany też Judą lub Judaszem Jakubowym) oraz Szymon Gorliwy (zwany też Szymonem Kananejczykiem lub Szymonem Zelotą). Łatwo zauważyć, że wspólną ich cechą jest niejednoznaczność imion. Ten fakt, moim zdaniem, był głównym powodem wyeliminowania całej tej trójki, mimo że wystarczyło wyeliminować tylko dwóch. Jedno miejsce pozostało więc „wolne”. Zajął je apostoł spoza ewangelicznego grona „Dwunastu” – Maciej, który zamyka „świerczyńską dwunastkę”.

Z powyższego wywodu wynika, że nazwa „12 apostołów” nie znajduje uzasadnienia w imiennym składzie „świerczyńskiej dwunastki”, ale... Barbara Dąb-Kalinowska w książce „ZIEMIA PIEKŁO RAJ – jak czytać obrazy religijne” (PWN Warszawa 1994) wzmiankuje, że w liturgii Kościoła zachodniego do apostołów zaliczani są także ewangeliści – Marek i Łukasz. Nie jest więc rażącym nadużyciem określanie „świerczyńskiej dwunastki” mianem „12 apostołów”, choć z kanoniczną ścisłością ma to niewiele wspólnego.

Na zakończenie należy nadmienić, że umieszczone na podstawach wszystkich rzeźb imiona przedstawianych postaci znakomicie ułatwiają ich identyfikację, ale są też źródłem wątpliwości. „Świerczyńska dwunastka” zawiera bowiem kilka - nigdzie nie wspominanych - zagadek (pomyłek?), które zainteresują znawców symboli ewangelistów i atrybutów apostołów. Ale o tym w indywidualnych opisach poszczególnych postaci (klikaj a znajdziesz ;-)).

___________________________
Przypisy:

*/ synoptycznymi nazywane są trzy pierwsze Ewangelie – Mateusza, Marka i Łukasza, które ze względu na podobieństwa dają się "współoglądać”, czyli że w tych trzech Ewangeliach mieszczą się wspólne fragmenty tekstu. Tłumaczy się to tym, że Ewangeliści albo znali wzajemnie swoje teksty albo korzystali z wcześniejszych wspólnych źródeł. Fakt, że pierwsze trzy Ewangelie mają wiele wspólnego, ale zachodzą też między nimi znaczne różnice, określa się mianem kwestii synoptycznej (od greckiego synhorao - współoglądam, patrzę razem). Trudność wytłumaczenia tego faktu (w tym różnych imion apostołów) stwarza problem synoptyczny.

**/ Księga Dziejów Apostolskich podaje, że po zesłaniu Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy apostołowie zaczęli dynamicznie organizować działalność ewangelizacyjną i strukturę wewnętrzną wspólnoty chrześcijańskiej w Jerozolimie i Judei. W miejsce zdrajcy Judasza wybrano przez los Macieja i w tym składzie grono Dwunastu zarządzało całością pierwszych chrześcijan. Niektórzy badacze Pisma Świętego postrzegają Macieja, jako „nieprawomocnego” członka dwunastu apostołów i zamiast tego wierzą, że to Apostoł Paweł był Bożym wyborem na zastąpienie Judasza Iskarioty.

***/ Mniej więcej w tym samym czasie zmartwychwstały Jezus osobiście wybrał na swojego apostoła Saula (Szawła) z Tarsu, który odtąd znany był jako apostoł Paweł. Chociaż Paweł uczestniczył czasem w naradach kolegium „apostołów i starszych w Jerozolimie" i miał takie same uprawnienia jak pozostali apostołowie, nie był nigdy zaliczany do grona „Dwunastu".

****/ W liturgii przedsoborowej (np. rytu rzymskiego - Missale Romanum, 1962) Ewangelia była proklamowana z mszału przez kapłana stojącego przy ołtarzu i zwróconego twarzą do niego. Mszał w różnych momentach mszy znajdował się po prawej lub po lewej stronie ołtarza (patrząc od strony ludu i kapłana, który sprawował mszę twarzą do ołtarza). Celebrans proklamował Ewangelię stojąc po lewej stronie ołtarza, stąd też lewą stronę ołtarza nazwano „stroną Ewangelii”, a prawą – „stroną Lekcji”. Gdy ołtarz jest skierowany na wschód, strona Ewangelii kieruje się na północ, a strona Lekcji (Epistoły) na południe.

___________________________
Dla www.klasaa.net jako motyw
do rozważań wielkotygodniowych
tekst opracował: Leonard Dwornik