Cmentarz z racji funkcji jaką pełni (miejsce pochówku) jest istotnym elementem rozwoju danej grupy społecznej. Pełni rolę łącznika między tymi, którzy odeszli, a tymi, którzy na to, co nieuchronne jeszcze czekają. Daje okazję do wspomnień, zadumy i przypomina o upływającym czasie. Jest też miejscem, gdzie zapalając znicz, składając kwiaty, czy tylko pochylając się nad grobem, możemy się wyciszyć i zapomnieć choć na krótko o wszystkich niedoskonałościach naszej cywilizacji.
Cmentarz jest też miejscem ciekawym, a niekiedy nawet zaskakującym. Szczególną wartość przedstawia on dla każdego, komu bliska jest historia własnego rodu, społeczności lokalnej, czy ta w wymiarze szerszym, czyli narodowym. Cmentarz jest pełen różnorakich informacji o konkretnych ludziach, którzy kiedyś na określonym terenie żyli i pracowali, którzy o te tereny walczyli, którzy swój czas i swoje zdolności potrafili poświęcić nie tylko rodzinie, ale również sąsiadom, wsi, czy w końcu parafii.
Nie inaczej jest również w przypadku cmentarza w Drobninie. Choć nie jest on jedynym na terenie gminy Krzemieniewo, a tym bardziej najstarszym, to jednak jest miejscem, które warto odwiedzać, o które należy dbać, aby pamięć o tych, którzy tam zostali pochowani przetrwała jak najdłużej.
Dlatego między innymi zajęliśmy się realizacją tego projektu. Mając na uwadze, że pamięć ludzka jest bardzo ulotna, postanowiliśmy wszelkie zebrane na tym cmentarzu informacje przetworzyć do formy cyfrowej i umieścić je w Internecie. Dzięki temu, każdy, kto z tym terenem (parafia Drobnin) jest w jakiś sposób związany będzie mógł to miejsce odwiedzać częściej niż to robił do tej pory. Mamy też nadzieję, że zebrane przez nas informacje przydadzą się genealogom, tym którzy szukają swoich korzeni, a w końcu i tym, którzy powinni pamiętać, ale z wielu różnych powodów zapomnieli.

Kilka słów na temat Drobnina
Drobnin, to niewielka wieś w gminie Krzemieniewo. Pierwsze wzmianki źródłowe na jej temat pochodzą z roku 1291. Przez długie stulecia pozostawała własnością szlachecką i znajdowała się w rękach Piotrowiców (wzmiankowani w roku 1291), Leszczyców i Wyskotów (wymieniani w wieku XIV i XV), Gryżyńskich (wzmiankowani w roku 1421), Borków z Osiecznej (wzmiankowani w roku 1462), Kostków (wymieniani w XV wieku), Borków Gostyńskich i Lubiatowskich (wzmiankowani w XVI i XVII wieku) jak również Opalińskich (od 1677 roku). W kolejnych wiekach Drobnin należał do Węgorzewskich, następnie Szczerskich, Miłkowskich, Rychłowskich i w końcu od roku 1902 do rodziny Ponikiewskich.
Drobnin nigdy w swojej historii nie przeżył żadnych dziejowych kataklizmów. Zmieniali się właściciele, zmieniały się ustroje, a mieszkańcy zawsze z wielkim oddaniem zajmowali się tym, na czym znali się najlepiej, czyli uprawą ziemi. Z tego umiłowania ziemi i przywiązania do wartości chrześcijańskich i narodowych czerpały całe pokolenia. Dzięki temu w czasach trudnych dla narodu i państwa (wiek XIX, I wojna światowa, Powstanie Wielkopolskie, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa) wielu mieszkańców Drobnina potrafiło w sposób właściwy zdać egzamin ze swojej postawy patriotycznej i obywatelskiej biorąc udział w walkach, czy prowadząc działalność polityczną.
Nie jest celem tego projektu pisanie kolejnej historii Drobnina, ta już bowiem została napisana. Trzeba mieć jednak świadomość tego, że wpływ na te postawy i trwanie w społeczeństwie określonych wartości, miały oprócz wychowania domowego, jeszcze trzy inne instytucje obecne na tym terenie. Były to: dwór, szkoła i kościół. Każda z nich starała się dawać mieszkańcom to, co najbardziej wartościowe, czyli przywiązanie do tradycji i religii oraz ciężkiej pracy. Tak jest zresztą po dzień dzisiejszy z wyłączeniem dworu o zwrot którego starają się potomkowie ostatniego właściciela, Stefana Ponikiewskiego.

Życie religijne przed powstaniem parafii
Życie religijne jest częścią ludzkiego bytu od pradawnych czasów. Zawsze też posiadało ono również ogromny wpływ na funkcjonowanie lokalnych społeczności, decydując nie tylko o rozwoju ducha poszczególnych ich członków, ale także o rozwoju kultury. W warunkach polskich kościół i religia bardzo często pomagały również utrzymać tożsamość narodową. Widoczne to było szczególnie mocno w czasach niewoli narodowej w XIX wieku.
W przypadku Drobnina dopiero jednak pod rokiem 1683 pojawia się pierwsza informacja o istnieniu na jego terenie kaplicy należącej do kościoła rzymsko-katolickiego. W tych dawnych czasach mieszkańcy Drobnina należeli do parafii w Świerczynie (dekanat śremski), natomiast właściciele tutejszego majątku na wszystkie nabożeństwa jeździli do kościoła w Oporowie (dekanat krobski).
Dopiero w roku 1898 właścicielka Drobnina Jadwiga z Modlibowskich Rychłowska, będąc już w podeszłym wtedy wieku, uzyskała pozwolenie od władzy duchownej na zorganizowanie prywatnej kaplicy w pałacu drobnińskim. Istniała ona aż do jej śmierci, lecz nigdy nie miała charakteru publicznego.
W 1923 roku Stefan Ponikiewski urządza za zgodą władzy duchownej kaplicę w oficynie dworskiej. Ta jednak szybko okazuje się zbyt małą. W związku z tym, za zezwoleniem księdza kardynała Edmunda Dalbora i władzy szkolnej przeniesiono 13 grudnia 1924 roku kaplicę do sali szkolnej w Drobninie. Dla zabezpieczenia kaplicy i należytej nad nią opieki Ponikiewscy sprowadzili 3 września 1924 roku do Drobnina siostry Serafitki. Jedna z sióstr, Celestyna Buczek została jednocześnie kierownikiem szkoły. Zaczęto też wtedy czynić starania w celu powstania samodzielnej parafii w Drobninie. Organizowano zebrania, nagłaśniano i wyjaśniano problem, szukano sojuszników gotowych poprzeć ten projekt. Główną rolę odgrywał w tym przedsięwzięciu Stefan Ponikiewski, ówczesny właściciel majątku w Drobninie. Potrafił tak wszystkim pokierować, że bardzo szybko jego wizja nabrała realnych kształtów i zyskała bardzo szerokie poparcie społeczne. Mieszkańcy Drobnina i wsi, które miały wejść w skład planowanej parafii byli przekonani o słuszności i celowości jej powstania. Nie było również przeciwników dla tego planu w kręgach kościelnych. W tym przypadku, Stefan Ponikiewski niewątpliwe wykorzystał swoje znajomości z hierarchami archidiecezji poznańskiej. Był bowiem bardzo znany w tym środowisku z racji swojego zaangażowania w działalność religijną i polityczną.
Te wszystkie działania przyniosły pozytywny skutek i 21 grudnia 1933 roku Jego Eminencja kardynał August Hlond Prymas Polski, wydał dekret o utworzeniu parafii w Drobninie w dekanacie leszczyńskim z dniem 1 stycznia 1934 roku. Jej pierwszym administratorem ustanowiony został ksiądz Eryk Szymkowiak. Zgodnie z §3 tegoż Dekretu do nowej parafii należeć miały następujące miejscowości: 1. Bielawy - obszar dworski, 2. Brylewo - obszar dworski, 3. Drobnin - gmina, 4. Drobnin - obszar dworski, 5. Garzyn - gmina, 6. Garzyn - obszar dworski, 7. Krzemieniewo - gmina, 8. Mierzejewo - obszar dworski, 9. Zbytki-Kolonia (należące do gminy Drobnin). Ten sam Dekret przewidywał, iż przyszły kościół i plebania staną na gruncie obszaru czterech morgów, ofiarowanych kościołowi w Drobninie przez dziedzica Stefana Ponikiewskiego. Ofiarował on również kościołowi w Drobninie 5400 metrów kwadratowych ziemi pod cmentarz grzebalny.
Budowa kościoła w Drobninie trwała w latach 1935-36. Kościół projektował i miał nad jego wykonaniem nadzór architekt inżynier Franciszek Morawski z Warszawy. Budowę świątyni powierzono firmie Kazimierza Peiserta z Gostynia. Według zachowanych sprawozdań finansowych budowa kościoła pochłonęła 79370 zł. Pieniądze pochodziły głównie ze składek członkowskich Towarzystwa utworzenia samodzielnej parafii w Drobninie, z kolędy, ze skarbonki na budowę kościoła, z przedstawień amatorskich, z ofiar dobrowolnych, z procentów z książeczki oszczędnościowej oraz innych źródeł.
Ostatecznie konsekracja świątyni pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa odbyła się dnia 8 listopada 1936 roku. Dokonał jej osobiście ówczesny Prymas Polski, ksiądz kardynał August Hlond.
Kościół w Drobninie został zbudowany w stylu neoromańskim. Jest budowlą jednonawową, opartą na prostokącie z wysuniętymi trzema absydami: w jednej znajduje się prezbiterium, w dwóch bocznych kaplice. Kościół z frontu ma wbudowaną asymetryczną wieżę, a nad głównym wejściem we wnęce – ogromną rzeźbę „Ukrzyżowanie”, wykonaną w 1936 roku z kamiennej masy przez artystę rzeźbiarza Mariana Szczepańca z Ostrowa Wielkopolskiego. Dzieło tego samego rzeźbiarza, przedstawiające Chrystusa, znajduje się również w ołtarzu głównym świątyni. W ołtarzu lewej kaplicy pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej Korony Polskiej umieszczona została wysoka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus. W prawej kaplicy pod wezwaniem św. Józefa znajduje się rzeźba przedstawiająca tego świętego. Obydwie zostały wykonane w 1936 roku przez Zakłady Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu. Na ścianach kościoła umieszczono w 1937 roku stacje drogi krzyżowej. W oknach znajdowały się do września 1939 roku oryginalne witraże, które po zajęciu Drobnina przez Niemców zostały zniszczone (obecne pochodzą z 1957 roku i powstały w pracowni Stanisława Powalisza w Poznaniu).
Parafia w Drobninie w myśl swoich twórców, stała się jeszcze w trakcie tworzenia i budowy kościoła prężnie działającym ośrodkiem religijnym i kulturalnym. Świadczy o tym działalność różnych organizacji katolickich i społecznych. Ich animatorami byli kolejni kapelani oraz ksiądz proboszcz Szymkowiak, jak również Stefan Ponikiewski. Działalność ta była widoczna nie tylko na gruncie czysto kościelnym, lecz także na polu oświaty i spraw społecznych.

Cmentarz w Drobninie
W literaturze przedmiotu mianem cmentarza określa się „instytucjonalnie ukształtowany wycinek przestrzeni o programowo założonym grzebalnym przeznaczeniu, zorganizowanym zaś wedle pewnych dyrektyw - reguł kulturowych, związanych tak ze zrytualizowaniem form grzebania zmarłych, jak i z istnieniem pewnej tradycji sposobu utrwalania pamięci o nich”. Nie inaczej jest również w przypadku cmentarza parafialnego w Drobninie. Powstał on w tym samym czasie co parafia, czyli w roku 1934. Wzmianka na ten temat znajduje się w Dekrecie powołującym parafię Drobnin z 21 grudnia 1933 roku: „§5. Cmentarz grzebalny urządzi sobie parafja na roli, obszaru 5400 kwadratowych metrów, ofiarowanych kościołowi w Drobninie przez dziedzica Stefana Ponikiewskiego”. Wcześniej, zmarli mieszkańcy Drobnina i pozostałych miejscowości wchodzących w skład parafii, grzebani byli na cmentarzach w Oporowie, Poniecu i Świerczynie.
Opisywany cmentarz znajduje się w odległości około 1500 metrów na zachód od kościoła, przy drodze z Drobnina do Kociug. Ma formę prostokąta o wymiarach 183 na 55 metrów. Dłuższym bokiem przylega do drogi. Przed bramą główną znajduje się niewielki parking. Jego położenie zgodne jest z przepisami Ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 7 marca 2008 roku w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków.

Charakterystyka cmentarza
1. Lokalizacja - Drobnin (gmina Krzemieniewo).
2. Cmentarz wyznaniowy kościoła rzymsko-katolickiego.
3. Cmentarz czynny.
4. Czas powstania - 1934 rok.
5. Ogólna powierzchnia zespołu cmentarnego - około 2 ary.
6. Struktura cmentarza:
a) powierzchnia grzebalna,
b) tereny zieleni ogólnej (drzewa - dominują lipy i brzozy, krzewy - przeważnie tuje),
c) dominanta (kaplica cmentarna),
d) budowle dodatkowe:
- drewniany krzyż znajdujący się na północny-wschód od kaplicy cmentarnej,
- ogrodzenie: od zachodu i południa z płyt betonowych, od wschodu i północy z metalowych prętów na betonowej podmurówce,
- od strony wschodniej brama główna oraz furtka,
- wodociąg,
- sieć elektryczna,
- aleja prowadząca od bramy głównej do kaplicy utwardzona kostką brukową.
11. Najstarszy nagrobek - 1934 rok.
12. Liczba zachowanych grobów:
a) wszystkich - 789,
b) księży - 2,
c) nieoznakowanych (brak inskrypcji) - 44.

Cmentarz zachowany w stanie ogólnym dobrym, choć niektóre nagrobki wymagają natychmiastowej opieki konserwatorskiej (popękane płyty nagrobne i nieczytelne tablice inskrypcyjne). Parafia dba o teren, który jest wysprzątany (za kaplicą znajduje się kontener na śmieci, który jest systematycznie opróżniany). Teren cmentarza jest ogólnie dostępny lecz nie widać żadnych działań dewastacyjnych. Pewnym zagrożeniem dla architektury cmentarza pozostają rosnące tam drzewa (ostatnio dość mocno przycięte). Samosiejki są na bieżąco usuwane.

Architektura i inskrypcje
Cmentarz parafialny w Drobninie cechuje bardzo prosta forma przestrzenna. Ta prostota widoczna jest również w przypadku architektury grobowej. Wszystkie groby mają charakter ziemny i są albo pojedyncze, albo rodzinne. Nagrobki wykonane są z różnych materiałów. Spotkać można granit, marmur, piaskowiec. Jest jednak wiele grobów z betonową obudową wypełnioną ziemią. Do rzadkości nie należą też groby typowo ziemne. Wszechobecnym motywem religijnym jest krzyż widoczny na zdecydowanej większości nagrobków.

Cmentarne inskrypcje z Drobnina, to również przykład formy bardzo oszczędnej w słowach. W napisach umieszczanych na nagrobkach daje się wyróżnić następujące informacje:
- imię i nazwisko osoby zmarłej (w przypadku kobiet w wielu przypadkach również nazwisko rodowe),
- datę urodzenia i śmierci (nie zawsze w pełnej formie),
- czasami nazwę funkcji pełnionej za życia (np. „Tłumacz języka niemieckiego”, „PEDAGOG I SPOŁECZNIK”, „Major lotnik Wojska Polskiego”),
- na temat udziału w działaniach zbrojnych: „Poległ na wojnie w 1939 r.”, „Uczestnik Powstania Wielkopolskiego i wojen w 1914-1920”, „Powstaniec Wielkopolski”, „Żołnierz Polski”,
- cytaty z Biblii,
- rymowane opisy wyrażające żal po stracie ukochanej osoby (szczególnie dużo jest ich na tzw. grobach dziecięcych): „Żyłaś krótko, Dałaś rozkoszy wiele, Spoczywaj w Bogu Drogi Aniele”, „Jesteś aniołkiem w niebie, a nam smutno bez Ciebie”.

Bardzo istotnym elementem tego projektu jest wykonany przez jego uczestników spis wszystkich grobów znajdujących się na cmentarzu w Drobninie. Cały cmentarz podzielony został na kwatery (5), a te z kolei na rzędy. Groby w każdym rzędzie zostały ponumerowane. Dla każdego grobu wykonana została również tzw. karta grobu oraz zdjęcia (całego grobu i zbliżenie tablicy inskrypcyjnej). Karta grobu oprócz informacji na temat tego, kto w tym miejscu został pochowany, zawiera także całą inskrypcję (jeżeli takowa występowała) w oryginalnym układzie i z zachowaniem występującej na tablicy bądź płycie pisowni.

Rezultaty pracy nad projektem (opis, lista grobów, karty grobów i zdjęcia) przekazane zostały do kancelarii parafii w Drobninie.

Na umieszczenie w Internecie uzyskaliśmy zgodę księdza proboszcza Stanisława Pietraszka – zarządcy cmentarza z ramienia parafii. Dziękujemy również za nadzór merytoryczny i techniczny nad projektem panu Jerzemu Kownackiemu oraz za konsultacje pani Elżbiecie Kownackiej.


Nad projektem (zachowując sacrum tego miejsca) pracowali: Weronika Bartkowiak, Łukasz Jakubowski, Miłosz Jakubowski, Krzysztof Markowski, Dorota Nalewska, Marcin Otto, Marcin Siniecki, Krzysztof Zaborowski (uczniowie klasy IIIA gimnazjum w Drobninie).

Zobacz:

Listę osób pochowanych na cmentarzu w Drobninie

Zdjęcia z cmentarza w Drobninie

Spis nazwisk występujących na cmentarzu parafialnym w Drobninie

--------------------------------------------------------

Źródła:
Oprócz spisu z natury w projekcie wykorzystano również:
- dokumenty z archiwum kościoła parafialnego w Drobninie,
- Jacek Kolbuszewski, Cmentarze, Wrocław 1996,
- E.J. Kownaccy „JEST TAKIE MIEJSCE - Rzecz o majątku w Drobninie i jego właścicielach w latach 1291-1946. (maszynopis),
- wzór karty inwentaryzacyjnej grobu pochodzi ze strony www.genealodzy.pl


Wszystkie zdjęcia użyte w prezentacji projektu wykonane zostały przez uczniów realizujących to zadanie.


Drobnin, 4.01.2012