(i w gminie Krzemieniewo)
( skrót artykułu Janiny Małgorzaty Halec pod tytułem „Z Mickiewiczem w Wielkopolsce – Daleki czy bliski” zamieszczonego w „PANORAMIE WIELKOPOLSKIEJ KULTURY” Nr 18-19/2005 )
[...] Czy nam, Wielkopolanom, Adam Mickiewicz jest bardziej znany, czy nieznany, daleki czy bliski? Ilu z nas wie, czy i jakie były związki twórcy z Wielkopolską? A przecież w jego życiu to było wprawdzie tylko siedem, jednak znaczących miesięcy między sierpniem 1831 a marcem 1832 roku. Mickiewicz przyjechał do Wielkopolski z zamiarem przedostania się do trwającego w Królestwie powstania istopadowego. Z tym pobytem wiąże się wiele pytań i nie wszystkie znajdują odpowiedzi. Świadomość obecności poety na naszych ziemiach żywa w społeczeństwie w wieku XIX nieco przybladła, jednak optymizmem napawa np. fakt, że 26 listopada br., w 150. rocznicę śmierci wieszcza w Konstantynopolu, Szkoła Podstawowa w Lubiniu w gminie Krzywiń otrzymała imię Adama Mickiewicza. Uroczystość tę uświetniła m.in. wystawa przygotowana w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Lesznie, pokazująca
mickiewiczowskie miejsca pobytu w południowo-zachodniej Wielkopolsce. Jest ich sporo, wieszcz bywał tu przecież w dworkach, dworach i pałacach, z których większość nie pamięta już czasów swej świetności, czy choćby dostatku.
Zadbane jest Kopaszewo, dokąd przybył poeta konspiracyjnie pod przybranym nazwiskiem Adama Mühla, co potwierdza zapis z sierpnia 1831 w pamiętniku właścicielki majątku, Honoraty Skórzewskiej. Wcześniej był w Poznaniu. Którędy tu dotarł, nie wiemy. Może przybył od Drezna przez Zgorzelec, Głogów, Rydzynę albo przez Cottbus, Gubin, Sulechów i Wolsztyn? W każdym razie tu w Kopaszewie, położonym, szczęśliwie dla ukrywającego się Mickiewicza, z dala od głównych traktów, przebywał najdłużej i tu prawdopodobnie poznał Konstancję Łubieńską. Dziś jest w pałacu – już jednak nie tym samym, który dawał schronienie poecie – izba pamięci urządzona przez Krzywińskie Towarzystwo Kulturalne. Są w niej meble i bibeloty z epoki oraz wizerunki znanych i ważnych dla Mickiewicza osób. Krzesło, na którym tu ponoć wieszcz siadał, znajdziemy natomiast w klasztorze w Lubiniu (gm. Krzywiń), gdzie pielęgnowana jest tradycja pobytu Mickiewicza na wielkopolskiej ziemi. Benedyktyn o. Józefat Ostrowski to autor bogato udokumentowanej źródłowo książki wydanej w r. 1832 pt. „Mickiewicz w Wielkopolsce 1831/32”. W klasztornym muzeum znajduje się też tablica z r. 1832. Jest na niej medalion z wizerunkiem poety oraz tekst: „Adamowi Mickiewiczowi w stuletnią rocznicę pobytu w ziemi kościańskiej i polowania z chartami w Bielewie w cieniu lubińskiej wieży 1831/32 – 1931/21”.
W tym niedalekim Bielewie nie ma już nawet śladu po sadybie Kaliksta Bojanowskiego, brata Konstancji Łubieńskiej, z którą łączyły Mickiewicza szczególne więzi bliskości i z którą podróżował po Wielkopolsce. Kalikst i drugi brat Konstancji, Ksawery z Konarzewa koło Rawicza, są prawdopodobnie pierwowzorami Asesora i Rejenta z „Pana Tadeusza”. U Kaliksta brał udział Mickiewicz w polowaniu. Konarzewo Ksawerego dziś właściwie stoi w ruinie. Kilka lat temu przeniesiono stąd odnotowywaną w przewodnikach izbę pamięci do Szkoły Podstawowej nr 1 w Rawiczu, noszącej imię wielkiego romantyka. W pięknym niegdyś parku wznosi się dwór parterowy z piętrową dobudówką oraz oficyna z tablicą upamiętniającą, że tu właśnie Mickiewicz mieszkał. Konarzewo wymienia on kilka razy w swych listach, m.in. do brata Franciszka, który później przez wiele lat mieszkał w Wielkopolsce i spoczywa w Rożnowie niedaleko Obornik (zm. 1862).
Kiepski los dotknął również dwór w Luboni (gm. Krzemieniewo), gdzie poeta bywał u Morawskich. Tu właśnie doszła go wieść o klęsce powstania. Na pytanie „Co teraz w twym sercu zastąpi miejsce nadziei?” odpisał wtedy: „Cóż czyni rolnik, gdy mu grad łan jego zbije? – Znowu sieje!”. Lubonia popada od lat w coraz większą ruinę. Nic tu się nie dzieje z dawno rozpoczętym wewnątrz dworku remontem, nikt chyba się nie przejmuje że „W tym dworku przebywał w 1831 roku ADAM MICKIEWICZ”, jak możemy przeczytać na tablicy ufundowanej w 1960 r. przez Koło Przyjaciół Książki Ziemi Leszczyńskiej. Zapomniana zdaje się być aleja zwana aleją Mickiewicza czy głazy nazywane ławeczką poety.
Dwór w Luboni w lutym 2007 r.
Jedynie dach sprawia wrażenie dobrego stanu obiektu (z daleka).
Z bliska, a zwłaszcza zaglądając do wnętrza przez okna widać, że powyższy
opis stanu technicznego lubońskiego zabytku jest nadal w pełni aktualny.
Tablica pamiątkowa na dworku w Luboni,
gdzie narodowy wieszcz przebywał kilkanaście dni w 1831 roku.
Mieszkający w tym dworku przez kilkadziesiąt lat wielkopolski wieszcz
nie doczekał się dotąd nawet takiej formy upamiętnienia jego pobytu.
Może przypadająca w 2011 r. 150-ta rocznica śmierci generała-poety
zostanie przynajmniej tak uczczona przez województwo, powiat lub gminę?
„Ławeczka Mickiewicza” na skraju lubońskiego parku (stan w lutym 2007 r.).
Zdjęcia dworku i ławeczki przesłał niżej podpisanemu miłośnik postaci generała-poety,
który specjalnie w tym celu przybył do Luboni i Oporowa z terenu sąsiedniego powiatu.
Turysta ten napisał przy tym: „Smutno mi bardzo, że tak piękny dwór tak niszczeje!!!
Przecież to by mogła być turystyczna chluba gminy!!!”
Przykre wrażenie można wywieźć z pobliskiego Oporowa, gdzie poeta odwiedzał Morawskich. Dwór zamknięty, nie ma śladu pobytu wieszcza.
Portret Adama Mickiewicza
pędzla leszczyńskiego malarza – Mieczysława Kudelli (1900-1988),
zdobiący wnętrze oporowskiego dworku w czasach użytkowania tego
obiektu przez b. POHZ Garzyn (obecnie, podobnie jak tego samego pędzla
portret Franciszka Dzierżykraja Morawskiego, dzieli zapewne los dworku).
Dobrze, że są takie miejsca jak Choryń. Tu bowiem, niedaleko Kopaszewa i Kościana, stoi odrestaurowany niedawno dwór i oficyna, w której mieszkał Mickiewicz, będąc kilka razy u Taczanowskich. Tu został poproszony na ojca chrzestnego Zofii, córki Józefa i Katarzyny z Hersztopskich. Z właścicielem Chorynia korespondował poeta i w późniejszym czasie, wspominając Wielkopolskę. W choryńskim dworze, dziś podobnie jak oficyna ozdobionym tablicą pamiątkową, powstała jesienią 1831 roku pierwsza redakcja „Reduty Ordona” i stąd Mickiewicz wyruszył do Drezna, gdzie powstały „Dziady”. Nigdy już nie był potem na ziemiach polskich. Tu, w Wielkopolsce, pielęgnowano przez lata pamięć o poecie, którego przyjazd poprzedzała sława i 5 tomów jego poezji wydanych w latach 1828-1829.
Był przecież jeszcze w niedalekim Osieku, kompletnie dziś zrujnowanym, który wówczas należał do Zakrzewskich, był w Drzewcach Mycielskich (gm. Poniec), Pudliszkach Łubieńskich (gm. Krobia – tu stoi pomnik Mickiewicza z roku 1956), Sarbinowie Antoniego Sczanieckiego (gm. Poniec), w Łaszczynie Ignacego Sczanieckiego (gm. Miejska Górka), może i w Pawłowicach Mielżyńskiego (gm. Krzemieniewo).
Odsłonięty w 1974 roku pomnik Adam Mickiewicza
w Robczysku (wsi sąsiadującej z Pawłowicami i Lubonią)
dłuta ludowego artysty Leona Dudka z Włoszakowic.
Na cokole napis „Adam Mickiewicz w Wielkopolsce 1831-1832”
Stan napisu na cokole pomnika w Robczysku we wrześniu 2006 r.
Więcej o Robczysku na stronie internetowej
http://www.stachowska.com/miejscowosci/robczysko.html
(tam też zdjęcie pomnika wykonane przez Jerzego Kownackiego)
W Zakrzewie (gm. Miejska Górka) podobno, w Zaduszki roku 1831, nie dał się wystraszyć komuś przebranemu za ducha. Był też w Krzekotowicach i Skoraszewicach.
Z pobytem Adama Mickiewicza związany jest Śmiełów, wówczas Gorzeńskich, w pobliżu którego nielegalnie przechodzono z Wielkiego Księstwa Poznańskiego do powstania w Królestwie, czego poeta nie uczynił. W Śmiełowie, w Muzeum A. Mickiewicza, pieczołowitością otacza się pamiątki Mickiewiczowskie i wiele czyni dla pamięci i wiedzy o nim. Na północy Wielkopolski – jest uwiecznione w „Panu Tadeuszu” Objezierze Turnów, gdzie goszczono poetę. Jest Łukowo, gdzie w zabytkowym, dziś dobrze utrzymanym kościółku, brał udział w pasterce roku 1831 oraz Budziszewko (dziś Budziszewo) – własność Konstancji Łubieńskiej i jej męża Józefa. Istniejąca tu szkoła nosi imię Mickiewicza, jest w niej izba pamięci z bogatymi zbiorami. Stoi nadal kościół, w którym ochrzczono córkę Łubieńskich, a jej ojcem chrzestnym był poeta.
Czy był w innych miejscach – Rydzynie, Rogalinie, Kórniku? Na pewno bywał w Poznaniu. W wielu miejscowościach pieści się tradycję pobytu w nich Adama Mickiewicza, chociaż nie ma potwierdzeń pisanych. Gdyby tak jeszcze dbano wszędzie o obiekty z nim związane ... Podczas konferencji w Lesznie 15 września br., kiedy to zaprezentowane zostały referaty wykładowców z UAM: prof. Zofii Trojanowiczowej, prof. Zbigniewa Przychodniaka i dr. Jerzego Fiećki, oraz mgr Ewy Krawczyk, nauczycielki Szkoły Podstawowej nr 4 w Lesznie im. Adama Mickiewicza, podjęta została rozmowa o konieczności wielostronnego opracowania całego Szlaku Mickiewiczowskiego w Wielkopolsce i nadania mu właściwej rangi [...] z zaangażowaniem wielu gmin, Urzędu Marszałkowskiego, sponsorów [...]
Źródło:
„PANORAMA WIELKOPOLSKIEJ KULTURY - biblioteki, muzea regionalne, ośrodki kultury, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich” – periodyk Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu - NR 18/19 - Listopad-grudzień 2005 - wersja elektroniczna
(wypis z tekstu na str. 4-5).
__________________
Dla www.klasaa.net,
ze strony www.wbp.poznan.pl tekst skrócił
oraz ilustracje oryginalne zastąpił zdjęciami
ze zbiorów własnych: Leonard Dwornik
__________________
A N E K S :
Kalendarium pobytu Adama Mickiewicza w Wielkopolsce
1831
• przyjazd do Poznania przez Rydzynę (ok. 13 sierpnia)
• pobyt w dworach nad Obrą: Kopaszewo, Osiek, Lubiń, Bielewo, może: Rogalin, Racot, Turew, Pudliszki, Gola, Międzychód
• pobyt nad Prosną: Śmiełów (połowa sierpnia do 15 września), Żerków, Dębno, Komorze nad Prosną, Pyzdry
• powrót nad Obrę ok. 10 września: Kopaszewo, Choryń, Krzyżanowo
• okolice Krobi: Skoraszewice, Krzekotowice
• Budziszewko - 26 września
• okolice Ponieca (październik): Lubonia, Oporowo, Drzewce, Pudliszki
• powrót nad Obrę: Kopaszewo, Choryń, Osiek
• okolice Rawicza (przełom października i listopada): Łaszczyn, Sarbinowo, Zakrzewo
• powrót nad Obrę: Kopaszewo
• ponownie okolice Rawicza: Konarzewo
• Poznań
• północna część Księstwa: prawdopodobnie Lubostroń, Samostrzel
• Objezierze - od 15 grudnia, Łuków - od 22 lub 23 grudnia
1832
• Poznań (styczeń)
• Choryń - prawdopodobnie do 5 marca
Źródło:
Maluśkiewicz 1993 [http://www.staff.amu.edu.pl/~gmazurek/zpd/mick.htm]
Zobacz też:
Franciszek Morawski: „Nadzieja” (z przypisami)
Franciszek Morawski: „Modlitwa za Adama Mickiewicza” (z przypisami)
Franciszek Morawski: „Kogutek i gąsięta” (bajka z przypisem)
Szymon Molenda: „Żeglarz i Syrena” (gawęda o wielkopolskim romansie wieszcza)
|
