GÓRZNO (1390 Gorzino, 1391 Gorszno, 1398 Gorzno, 1401 Gorsno, 1564 Gorzyno) 8 km na SE od Osiecznej.

1. 1469 n. pow. kość. (PG 8, 8v); 1461 n. par. Świerczyna (ACC 41, 106v).

2. 1394 Piotr Janiszewski [z Górzna] i Bawor [Wyskota] rozgraniczają swe posiadłości: Kurowo [obecnie nie istnieje; częściowo należało do Bawora?], Górzno, Loszowo [skądinąd osada nieznana, może nazwa błędna zamiast Loniewo, obecnie Łoniewo?] i Rybnik [obecnie nie istnieje; należał do Bawora] (WR 3 nr 12, 14); 1400 tenże Piecz Janiszewski i Bawor [Wyskota] mają rozgraniczyć Górzno [Janiszewskiego] z dziedzinami Bawora Wierzchucino [obecnie nie istnieje] i Garzyn; Piecz ma objechać granicę i złożyć przysięgę [dokąd sięga jego dziedzina] i wedle tego mają usypać kopce (Lek. 2 nr 2677, 2710).

1494 jezioro w Górznie, wiatrak.

1562 rozgraniczenie Górzna z Garzynem (KośćG 15, 59v-60); 1563 Górzno graniczy ze Świerczyną (KośćG 14, 256v).

3. Własność szlachecka 1390-1415 Piotr (Pietrasz) Gorzyński albo Gorzeński (WR 1 nr 691; WR 3 nr 53; Lek. 1 nr 2338; Lek. 2 nr 2056, 2145, 2168, 2188, 2189, 2723, 2725; KP nr 1127; Wp. 5 nr 136; MHP nr 100, s. 303), pełnomocnik Gryżyńskich w sądzie 1400-1408 (Lek. 2 nr 2552; KP nr 1173, 1375; KośćZ 3, 99v); 1390-1393 tenże w sporach z Łękomirem i Tomaszem z Niegolewa o 1½ grzywny, o 100 grzywny szkody, o 10 grzywien (WR 1 nr 77; Lek. 1 nr 751, 1263); 1391 w sporze z sołtysem z Niegolewa świadkowie tegoż Piotra dowodzą, że minęły już 3 lata jak Piotr [Górzyński?] zabrał konia Pawłowi [tzn. temuż sołtysowi?] (WR 1 nr 870; 1393 tenże wygrywa proces z Dzierżką i jej mężem Tomaszem z Niegolewa o 2 grzywny i 1 wiardunek (Lek. 1 nr 1391); tenże w sporze z córką Łękomira [z Niegolewa] (Lek. 1 nr 1406); 1401 zeznaje, że nie zabraniał Pieczowi Janiszewskiemu rezygnacji z Górzna (ZSW nr 225); 1406 temuż Dziersław Jeleńczewski ma dać pieniądze za Malewo, a jeżeli ich nie da, Pietrasz nadal będzie posiadał Malewo (KośćZ 3, 41).

1394, 1400 Piotr (Piccz) Janiszewski posiada [część] Górzna; 1398 tenże w sporze ze swą córką Hanką o Górzno (Lek. 2 nr 2174); 1399 tenże według wyroku sądowego może posiadać Górzno do końca życia, ale musi płacić swej córce Hance Polwickiej [żonie Paszka z Polwicy, powiat pyzderski] 3 grzywny czynszu, a po jego śmierci Hanka ma otrzymać Górzno oraz 30 grzywien [zaległego posagu?, Janiszewo] (Lek. 2 nr 2301); 1404 tenże w sporze z [Małgorzatą] żoną Pietrasza Gorzyńskiego w sprawie dokumentu (litera donacionis) [zapewne dokument dotyczący oprawy Małgorzaty], ponieważ wyrażona w nim darowizna szkodzi Janiszewskiemu (sibi eadem litera nocuit; KP nr 1828); 1405 Dorocie Janiszewskiej [żonie Piecza] przysądzono Górzno wbrew pretensjom Małgorzaty żonie Pietrasza [Gorzyńskiego], ponieważ Małgorzata przez ponad 10 lat żyjąc przy mężu ukrywała swój list wienny (tacuit cum sua litera donacionis uktra decem annos existens pro suo viro; KP nr 2316).

1404 Hinczka Kkoźlik (Coslik) w sporze o Górzno z Henrykiem Tworzyjańskim (KobceRyc. 57; cytowanego aktu nie odnaleziono); 1406 świadek Hinczka Gorzyński (WR 3 nr 315).

1420 Janusz [dziedzic Janiszewa] oraz Hanczel ze swym niedzielnym bratem [dziedzice Górzna] odpierają roszczenia Helszki żony Pietrasza Gorzyńskiego, która pozwała ich o to, że zajęli jej oprawę (donacio) w Górznie i o 100 grzywien; Helszcze nakazano wieczne milczenie w sprawie jej oprawy w Górznie (KośćZ 6, 2v); 1420 Hanczel Janiszewski zeznaje, że na swym prawym gruncie w Górznie zajął dobytek starszego [tzn. rządcy] pana Koleńskiego [Dobrogosta, który w okolicy Górzna posiadał dobra kupione od Wyskotów] (WR 3 nr 801); 1426 Michał kmieć z Górzna rąbał drzewo w zapuście należącym do Borka Osieckiego [z Osiecznej] (WR 3 nr 1156); 1427 Hanczel Gorzeński dowodzi, że on nie rąbał drzewa w lesie w Świerczynie należącym do Borka z Osiecznej (WR 3 nr 1418); 1428 Janusz i Mikołaj dziedzice Janiszewa zapisali czynsz na Janiszewie Mikołajowi Krowinie z Ponieca i zobowiązują się oddać temuż Krowinie 3 dokumenty dotyczące wiana ich matki Doroty zapisanego na Janiszewie i na Górznie; Hanczel i Wojsław [bracia z Górzna] zapisują temuż Mikołajowi Krowinie po 4½ grzywny czynszu na swych częściach Górzna (KośćZ 9, 114-114v); 1429 [recte 1430 KośćZ 9, 282v] świadek [Han]czel z Górzna i świadek Wojsław (Woyszh) z Górzna (WR 3 nr 1402); 1430 Hynczka i Wojsz dziedzice Górzna pozwani przez Macieja Krowinę plebana w Gostyniu o zaległe czynsze (KośćZ 9, 271); 1432 świadek Andrzej Borzeński! [recte: Gorzeński] (WR 1 nr 1389); 1436 Maciej Krowina pleban w Gostyniu fundując altarię w kościele parafialnym w Gostyniu kupuje czynsze dla tej altarii u 3 dziedziców Górzna na trzech częściach tej wsi: 2 grzywny u Andrzeja, 2 grzywny u Janusza z Janiszewa i 2 grzywny u Wojsława z Górzna (Wp. 5 nr 588).

1450 Jan niegdyś Gorzeński posiada część Rąbinia (PG 4, 10v).

1463 Łukasz z Górzna zapisuje żonie Małgorzacie po 70 grzywien posagu i wiana na ½ swych części w Górznie (PG 6, 164); 146-1469 Andrzej, Łukasz i Jan bracia niedzielni z Górzna w sporze z Wojciechem Włostowskim (KośćZ 15 s. 179, 287); 1469 Andrzej z Górzna zapisuje żonie Jadwidze po 100 kop groszy posagu i wiana na połowie sum, które ma zapisane na Górznie i na Janiszewie (PG 8, 8v); 1472 tenże sprzedaje Łukaszowi z Górzna część Janiszewa odziedziczoną po Mikołaju zwanym Laczek oraz prawo bliższości do oprawy, którą posiada Małgorzata wdowa po Mikołaju Laczku (PG 8, 135); Łukasz Gorzyński zapisuje żonie Małgorzacie po 70 grzywien posagu i wiana na połowie części w Górznie należnych mu w działach z braćmi Andrzejem i Janem (PG 8, 136); 1479 Mikołaj Gorzeńśki sprzedaje za 50 grzywien Andrzejowi Gorzeńskiemu kanonikowi kolegiaty NMP in Summo Posnaniensi swoją część prawa bliższości do spuścizny po stryju Mikołaju Laczku z Janiszewa (PG 9, 115v); 1486 Łukasz Gorzyński sprzedaje Marcinowi Ponieckiemu 2 części Janiszewa (PG 10, 40v); 1491 tenże wujem Anny Włostowskiej żony Jana Bodzewskiego (PG 10, 155); tenże w sporze z Maciejem Rokossowskim zwanym Zegadło (KośćG 3, 317); 1491 Łukasz Górzyński zapisuje Barbarze „suc gloti” żonie zmarłego Jana Dzięczyńskiego [Chełmskiego z Ponieca] czynsz roczny 2 kopy groszy z prawem wykupu za 30 grzywien (PG 10, 143v); Andrzej Gorzyński stryjem?, a Łukasz Gorzyński wujem? Elżbiety i Agnieszki dziedziczek w Górce Sędkowej (PG 10, 143v); 1492 Łukasz Gorzyński zapisuje altaryście w Gostyniu, księdzu Janowi Miaskowskiemu, 2 grzywny czynszu na ½ Górzna z prawem wykupu za 20 grzywien; jest to ten sam czynsz, który [w 1436 roku] Bogusław [recte: Wojsław?] zapisał Maciejowi Krowinie (PG 10, 174); 1494 tenże odkupuje z prawem odkupu za 100 zł węgierskich od Jana Dzięczyńskiego prawa do części Janiszewa, które jest własnością Marcina Ponieckiego (PG 7, 18); 1494 tenże sprzedaje z zastrzeżeniem prawa odkupu Maciejowi Pijanowskiemu z Rokosowa za 52 zł węgierskich część jeziora w Górznie oraz wiatrak (w którym siedzi młynarz opatrzny Kuśnierz) tytułem posagu swej córki Anny żony Macieja Pijanowskiego i równocześnie kasuje wcześniejsze zapisy posagu (PG 7, 17v); 1507 Barbara wdowa po Janie Dzięczyńskim sprzedaje za 30 grzywien posiadany od Łukasza Gorzyńskiego czynsz 2 kopy groszy z Górzna swemu bratankowi Piotrowi Fryczowi Jutroskiemu (PG 13, 125v).

1510 na Górznie ciąży czynsz 3 grzywien dla altarii Św. Trójcy w Osiecznej (LBP 216).

1522 Katarzyna z domu Gorzyńska wdowa po Jerzym Tworzyjańskim swą część po ojcu i matce w Górznie oraz część Górzna, która jej przypadła po śmierci brata Jana, sprzedaje za 219 i ½ grzywny swym siostrzeńcom (nepotes ex sorore) Marcinowi i Piotrowi Gorzyńskim (PG 15, 483v).

1563 zmarły Marcin Gorzyński, posiadał folwark w Górznie (KośćG 15, 483v).

1530 pobór: 2 ½ łana, wiatrak (ASK I 3, 133v); 1535 zaległy pobór z ½ łana [opustoszałego] (ASK I 5, 142v); 1563 pobór: cześć Kaspra i Mikołaja Gorzyńskich: 4 łany, 1 karczma dor., 1 wiatrak dziedz.; część pani Gorzeńskiej: 2 ½ łana, 1 karczma dor., 2 komorników (ASK I 4, 197); 1564 w Górznie 7 łanów; 1581 pobór: część Baltazara i Macieja Gorzyńskich: 3 półłany, 4 zagrodników, 1 rybak, 1 colonus „ab aratro”, wiatrak dziedz.; część Katarzyny Gorzeńskiej: 2 łany, ¼ łana karczmarskiego, 2 zagrodników, 3 komorników (ŹD 85; ASK I 6, 491).

1411-1462 kmiecie z Górzna: 1411 Maciej Twaróg kmieć z Górzna w sporze z Adamem z Mirzewa [obecnie Mierzejewo] (KośćZ 3 k. 167v, 171); 1426 Michał kmieć; 1462 pracowici Burak, Cholewa, Baryczka, Bojanek, Piotrek, Chrzwankała.

5. 1461 oficjał poznański przysądza Dziersławowi plebanowi ze Świerczyny prawo do wiardunków [dziesiętnych] płatnych w szer. Półgr ze wsi w tej parafii, między innymi z Górzna (ACC 41, 106v); 1462 [kmiecie] pracowici z Górzna pozwani przez tegoż plebana Dziersława o to, że wypaśli w nocy łąkę plebańską w Śwuerczynie i poranili plebana (ACC 43, 82); 1564 wiardunki dziesiętne z 7 łanów w Górznie należą do uposażenia klucza Krobia biskupa poznańskiego (IBP 309).

6. 146-1479 ksiądz Andrzej Gorzyński: 146 tenże odbiera zapis czynszów przeznaczonych na ufundowanie altarii w kościele parafialnym w Osiecznej (PG 7, 242a); 1474 tenże plebanem w Osiecznej (ACC 54, 49); 1479 tenże altarystą w Poniecu (PG 9, 107); tenże kanonikiem kolegiaty NMP in Summo Poznaniensi (PG 9, 115v).

8. Nie datowane grodzisko wklęsłe 100 m na N od Jeziora Gorzeńskiego; około połowy X w. do XI w. cmentarzysko na E od grodziska (Hensel 2, 127-129); skarb srebrny ukryty po 1038 roku, odnaleziony w 1930 (J. Slaski, S. Tabaczyński, Średniowieczne skarby srebrne Wielkopolski, Warszawa etc. 1959, nr 34).

UWAGA: Nie wiadomo, czy z tego Górzna pochodzili bracia Marcin i Wincenty Gorzyńscy, którzy w 1485 roku kupili część Manieczek za 300 grzywien od spadkobiercy zmarłego Szymona Mańczyckiego (PG 10, 21; Cieplucha 206). Marcin żonaty był z Anną Chobienicką dziedziczką Wojciechowa koło Zbąszynia (KośćG 5, 155v; PG 13 k. 26, 98; KośćZ 19,35). Ciż bracia oddali w 1494 roku część Manieczek Katarzynie żonie Mikołaja Jaromirskiego, a w zamian otrzymali część Białcza Starego (Białe Jezioro), Skoraczewa i Prętkowic. Występowali tam jeszcze w 1504 roku, a Wincenty również w 1506 (PG 12, 28; KośćG 7, 3,; ACC 81, 88; ACC 83, 97). W 1512 roku w Skoraszewie występowali Jan i Maciej Gorzyńscy, synowie zmarłego Wincentego, z matką Małgorzatą (KośćZ 19, 35).

Cieplucha wymienia też Jana Gorzeńskiego w Manieczkach, którego w 1485 roku zabił Maciej Chaławski oraz nieznanego Macieja Gorzyńskiego [syna Wincentego?], który w 1510 roku zabił kmiecia w Brońsku (Cieplucha 206, 103).