Kiedyś mówiono o nich „bandy”, „reakcyjne podziemie”, dziś przyjęło się pisać „oddziały zbrojne”, „podziemie niepodległościowe”. Ich członkowie uzyskali pełne uprawnienia kombatanckie. Toczące się właśnie w poznańskim oddziale Instytutu Pamięci Narodowej śledztwo w sprawie śmierci założyciela i dowódcy oddziału działającego m.in. na północno-wchodnim skraju gminy Krzemieniewo, Giedymina Rogińskiego ps. „Dzielny” jest dobrą okazją do przypomnienia tamtych wydarzeń.

Oddział Giedymina Rogińskiego - „Dzielnego” działał od początku września 1945 r. na terenie powiatów: śremskiego, gostyńskiego, kościańskiego, konińskiego, jarocińskiego, wrzesińskiego i leszczyńskiego. „Dzielny” został ujęty 30 I 1946, skazany na karę śmierci, wyrok wykonano 31 VIII 1946. Od marca 1946 r. dowódcą oddziału był Marian Rączka ps. „Kościuszko”. W dniu 23 września 1946 roku w okolicach wsi Stankowo w pobliżu Gostynia rozegrała się zacięta bitwa pomiędzy oddziałem "Kościuszki", a siłami KBW (Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego), milicji i PUB (Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa). Kilka dni po tym starciu dowódca grupy postanowił się ujawnić i skorzystać z amnestii. 2 X 1946 w Gostyniu wraz z nim ujawniło się 41 jego żołnierzy, którzy zdali 31 sztuk broni palnej, 7 granatów i 217 sztuk amunicji.

Najbardziej znane i spektakularne akcje na terenie gminy Krzemieniewo to:
- 15 stycznia 1946 – Belęcin Nowy (pow. Leszno), brało udział 9 ludzi z oddziału, zabity został sekretarz gminnego PPR Józef Rybiński,

Żołnierze oddziału „Dzielnego”, później „Kościuszki” pochodzący z gminy Krzemieniewo:

1. BIERNACZYK Tomasz ps. „Zagraj”, s. Tomasza i Agnieszki zd. Płoszajczak, ur. 11 VIII 1924 r. w Belęcinie. W oddziale od XI 1945 r. Brał udział w zbrojnych akcjach na posterunki MO w Pyzdrach i Borku oraz w zabiciu porucznika UB Osmulskiego i milicjantów w Ciemirowie. Uczestniczył w potyczce z jednostką LWP i organami bezpieczeństwa w Ciemirowie, pow. Konin. Zatrzymany 18 I 1946 r. w Anielewie, pow. Konin. Korzystając z masowej ucieczki więźniów 25 V 1946 uciekł z więzienia w Koninie. Ponownie ujęty 6 VIII 1946 w Łagowie, pow. Kościan. Wyrokiem WSR w Poznaniu (na sesji wyjazdowej w Śremie) z dnia 5 IX 1946 (nr sprawy SR 766/46) skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 3 X 1946 r. w Poznaniu.

2. BRODZIAK Bolesław Czesław ps. ?, s. Wojciecha i Józefy zd. Dudziak, ur. 1 III 1923 r. w Karchowie. Od 1963 r. mieszkał w Lesznie i tam zm. w 1999 r.

3. DZIK Marian ps. „Lewy”, s. Antoniego i Katarzyny zd. Dostatnia, ur. 20 III 1925 r. w Belęcinie Nowym.

4. HREBIN Piotrps. „Wesoły”, ur. 6 III 1927 r. w Żórawnie (woj. lwowskie), s. Jakuba, w okresie 1942-45 na robotach w Rzeszy (Bawaria), po wojnie mieszkał w Krzemieniewie (pow. Leszno), przysięgę składał przed zastępcą „Dzielnego” w lasach belęcińskich, brał udział w akcjach (m.in. na posterunek MO w Krzemieniewie), nie ujawnił się, powołany do LWP – służył w Białymstoku, gdzie mieszkał do lat 90-tych.

5. MASZTALERZ Stanisław ps. „Bój”, „Ułan”, s. Jana i Katarzyny, ur. 16 XI 1923 w Bojanicach, aresztowany 7 IV 1946 r. PUBP Leszno, skazany przez doraźny WSO Poznań (skazany na karę śmierci). Wyrok wykonano w więzieniu w Lesznie.

6. PAJZERT Edward ps. „Kucharz”, ur. 15 III 1926 w Bojanicach, aresztowany przez PUBP Gostyń, sądzony przez WSO Poznań (skazany na 8 lat więzienia).

7. STANKOWIAK Jan ps. ?, ur. 30 XI 1921 r. w Belęcinie Starym, w oddziale „Kościuszki” 1 dzień, aresztowany 12 IV 1946 przez PUBP Leszno, (skazany na 3 lata więzienia).

8. ŻMUDA Franciszek ps. „Sarna”, ur. 12 III 1925 r. w Bojanicach, w oddziale od 4 stycznia do 27 września 1946 r., ujawnił się 27 IX 1946 r. w Gostyniu.

Źródła:

W.Handke, Polegaj jak na Zawiszy..., Leszno – Krobia 1997
W.Handke, Oddział AK G.Rogińskiego „Dzielnego” i jego żołnierze, w: GROT – Zeszyty Historyczne nr 20, Leszno 2004.
strony internetowe:
www.republika.pl/niewiarowicz
www.naszdziennik.pl

--------------------------------
Informacja: pan Jarosław Wawrzyniak.