Do budowy w latach 1923-1928 „nowego” cmentarza parafialnego w Lesznie [przy obecnej ul. Kąkolewskiej – przyp LD]
[ . . . ] zmusił radę parafialną i rządcę parafii św. Mikołaja ks. Stefana Jankiewicza zupełny brak miejsca na starym cmentarzu, spowodowany szybkim wzrostem liczby ludności miasta, w większości katolików. Obszerną parcelę pod nowy cmentarz, liczącą blisko 5 ha i znajdującą się daleko poza miastem przy szosie do Gostynia, zakupiono z obszaru dworskiego Antoniny. Plan zagospodarowania i zarys porządku grzebania opracował inż. Marian Andrzejewski z Poznania. Z części terenu wydzielono ogród proboszczowski, na którym zbudowano dom mieszkalny dla grabarza z zabudowaniami gospodarczymi i szklarnią. Na części cmentarnej wytyczono kwatery grzebalne dla dzieci i dorosłych z zachowaniem zwyczajowego podziału na klasy. Jednocześnie przyjęto zasadę chowania w grobie tylko jednego zmarłego. Poświęcenia cmentarza dokonał 15 października 1928 r. proboszcz Stefan Jankiewicz.
Pierwszy pogrzeb na cmentarzu odbył się pięć dni później; pochowano wtedy Stanisławę Roszek. Jak każda nowość cmentarz nie był początkowo zbyt popularny wśród parafian. Dopiero upływ czasu miał zmienić stosunek mieszkańców do nowej nekropolii. Niemałe znaczenie miało też pochowanie na cmentarzu zmarłego w 1935 r. proboszcza Jankiewicza. Do wybuchu wojny w 1939 r. na cmentarzu spoczęło już 1956 zmarłych. W latach okupacji niemieckiej cmentarz był czynny. Grzebano na nim Polaków, a także Żydów zamordowanych i zamęczonych w obozie pracy. W czasie walk o wyzwolenie Leszna w styczniu 1945 r., Niemcy zorganizowali na cmentarzu punkt oporu, co spowodowało ostrzelanie terenu cmentarnego przez oddziały radzieckie. W wyniku ostrzału został uszkodzony budynek mieszkalny.

Trzy lata później na cmentarzu odbyła się podniosła uroczystość. Biskup ordynariusz chełmiński Kazimierz Kowalski, były dowódca artylerii powstańczej pod Lesznem w 1919 r., poświęcił w dniu 19 września 1948 r. pomnik ku czci poległych i zamordowanych powstańców wielkopolskich. Pomnik wzniesiono w kwaterze powstańczej założonej jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej. Fundatorem pomnika był Związek Powstańców Wielkopolskich Koło w Lesznie.

Jeszcze ważniejszym wydarzeniem w powojennych dziejach cmentarza było zbudowanie na nim kaplicy pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej. Dzieła tego dokonał w latach 1952-1955 proboszcz Teodor Korcz z dużym udziałem parafian. Autorem projektu kaplicy był architekt Franciszek Morawski [patrz BIOGRAMY – przyp. LD]. Zbudowanie kaplicy cmentarnej spowodowało nieomal „rewolucyjną” zmianę w obrzędach pogrzebowych. Dotychczas – zgodnie z wielowiekową tradycją – kondukty pogrzebowe szły z domów żałoby lub z tak zwanych kostnic szpitalnych. Po wybudowaniu kaplicy większość pogrzebów odbywała się już tylko na cmentarzu, w połączeniu z mszą świętą. Tylko nieliczne pogrzeby prowadzono jeszcze z miasta. W tradycyjny sposób chowano niektórych duchownych. Również świeckie pogrzeby i pogrzeby członków innych wyznań odbywały się nadal z kostnic szpitalnych. Coraz bardziej odczuwalny brak miejsca na cmentarzu spowodował po 1950 r. wprowadzenie znacznych obostrzeń w administrowaniu terenem. Zaczęto odmawiać rezerwowania miejsc oraz grzebania osób spoza parafii. [ . . . ]
___________________________
Jest to fragment artykułu Aleksandra Piwonia „CMENTARZ PARAFIALNY W LESZNIE”
zamieszczonego w „Przyjacielu Ludu” Nr II/XX/, Leszno 1989, (str.2-4).

Wypisał Leonard Dwornik
dla www.klasaa.net, jako dodatek do informacji p. Jarosława Wawrzyniaka pod odsyłaczem „Powstańcy z gminy Krzemieniewo (pochowani na cmentarzu w Lesznie)”.