Założycielem biblioteki był pisarz koronny, Maksymilian Mielżyński (1758—1799). Pochodzi ona mniej więcej z r. 1790 i liczy obecnie około 10.000 tomów z wszystkich dziedzin naukowych. Znaczna część zbiorów została nabyta we Francji, prawdopodobnie na jakiejś aukcji książek. Dzieła te, przeważnie francuskie, wchodziły w skład bibliotek rozmaitych zbieraczy, jak o tem świadczą exlibrisy, częściowo zdjęte, lub znajdujące się wewnątrz książek. Najczęściej spotyka się nazwiska następujące : Léopold Louis, comte d'Anhalt, D. Bolivand, canonicus Ebroicensis, Christophorus Henricus Andreas Geret, Raymond de Pringy, i wreszcie Bibliotheca Rosenbergiana. Czy są pomiędzy niemi książki, należące do Burbonów, — jak chce Chwalewik, — trudno stwierdzić, gdyż ich exlibrisu autorka nie spotkała, a informacji pod tym względem otrzymać nie było można. Dzieła te są przeważnie oprawne w czerwony safian, ozdobiony złotymi wyciskami. Znaczna ich ilość, zwłaszcza z zakresu sztuki, historii, geografii i przyrody, zawiera czarne lub kolorowe sztychy w przepięknym wykonaniu. Do nich należą między innymi „Les plus beaux éditices de Rome gravés", Rzym, Bouchard i Granier, 1753; „Antiquités étrusques, grecques et romaines, tireés du cabinet de M. Hamilton", Neapol, 1766; „Locupletissimum rerum naturalium thesauri accurata descriptio et iconibus artiriciosissimus expressio", curavit Albertus Seba. Amsterdam, Westenius, 1734; „Histoire naturelle des oiseaux", Paryż, Imprimerie Royale, 1730, itd.
Wszystkie działy naukowe obfitują w dzieła kosztowne i rzadkie, jednakże najlepiej zaopatrzony jest dział historii, ze szczególnym uwzględnieniem heraldyki, oraz dział literatury. W historii przeważają dzieła odnoszące się do rewolucji francuskiej i do epoki Napoleona I-go. W dziale literatury pięknej zwraca uwagę bardzo bogaty zbiór autorów francuskich XVII i XVIII wieku w stylowych oprawach współczesnych, częściowo ozdobionych sztychami znanych rytowników francuskich.
Bardzo cenne pod względem naukowym są komplety wydawnictw Akademii, np. „Collection Academiąue", drukowane w Paryżu u Panckouck'a, „Histoire de l'Academie Royale des Sciences”, „Commentari Petropolitani" itd.
Wspomnieć także należy zbiory anegdot, wydanych w Paryżu w latach 1801—1802, odnoszących się do wybitnych osobistości historycznych i literackich, np. do Henryka IV, Fryderyka II, Malherbe'a, Piron'a, Fontenelle'a, Voltaire'a i in.
Powyżej scharakteryzowane dzieła francuskie stanowią pewną zwartą w sobie grupę. Inna część zbiorów, jak się zdaje, nabyta później, składa się z książek XVIII i l połowy XIX wieku, uwzględniających w znaczniejszym stopniu produkcję naukową i literacką innych krajów. Odnoszą się one również do wszelkich dziedzin naukowych, przyczem zbieracze uzupełniali znowu przede wszystkim historię i literaturę. Wymienić tutaj należy cenne wydania poetów niemieckich oraz bogaty zbiór klasyków starożytności, drukowanych w stolicy Księstwa Dwóch Mostów, a znanych jako „Editiones Bipontinae".
Biblioteka pawłowicka obfituje w stare druki, polskie i obce, z zakresu historii, literatury, prawa i teologii. Dzieła polskie pochodzą przeważnie z bibliotek zbieraczy polskich, których nazwiska znajdują się wewnątrz książek. Do nich należą np. Adam Kozłowski, Fabjan i Jakób Lipiński, Mateusz Myszkowski, Antoni Fabjan Nagłówski, Fabjan Pląskowski, Roman Staniewicz, Piotr Strzembosz i Kazimierz Wiewiórowski.
Ważniejsze cymelja księgozbioru pawłowickiego są:
Diophanti Alexandrini libri sex, aut. Claudio Gaspare Bacheto. Paryż, Craimoisy, 1521 i Claudii Galeni Opera quae ad nos exstant omnia. Bazyleja, Frobenius, 1549; Stanislai Hosii Opera omnia, Antwerpja, u wdowy i następców Jana Stelsiusa, 15665 Philippi Landsbergi Opera omnia. Middelburg, Zacharjasz Roman, 1565; Chronica sive Historia Polonicae compendiosa, aut Joanno Herburto de Fulstin. Bazyleja, 1571. Z rzadkich druków wieku XVII zasługują jeszcze na wzmiankę: Hugo Grotius: De veritate religionis christianae. Lyon, Maire, 1640; Pauli Piasecii Chronica gestorum in Europa singularium. Kraków, Cezary 1645; Urania propitia sive Tabulae astronomicae comunicat Maria Cunitia (ks. śląska), Bicini Silesiorum, Seyffertus, 1650; Navigatio Salomonis ophritica, illustr. a Martino Lipenio. Wittenbergae, 1682.
Pomiędzy rękopisami znajdują się materiały do wojen z lat 1806-09. Unikatami są dwa pergaminowe modlitewniki rodzinne z XVIII wieku, wykonane dla Andrzeja Mielżyńskiego, starosty kcyńskiego i syna jego Maksymiliana, twórcy biblioteki. Oprócz tego należy wymienić kilka zbiorów herbów, ręcznie malowanych z tekstami rękopisemnemi. Do nich należą herby rodziny d'0sorio, dalej zbiór herbów rodzin polskich, wykonany w r. 1866 przez J. Diamenta z Chełmna podług dzieł heraldyków polskich.
Bogate archiwum rodzinne, uporządkowane przez dr. Kaletkę, znajduje się w pobliskim majątku Wielkiej Łęce.
Dokładny opis zbiorów pawłowickich uniemożliwia brak katalogu, który, zapoczątkowany przez dr. Sołtys-Kozaryna, obejmuje w przybliżeniu 1.000 pozycji. Biblioteka posiada własny exlibris heraldyczny. Ze względu na jej wartość zarówno naukową, jak bibliofilską należy ją zaliczyć do najcenniejszych zbiorów wielkopolskich.

Wypis z:
Bożena Szulc-Golska: „WIELKOPOLSKIE BIBLIOTEKI PRYWATNE”, Poznań 1929