DZIERŻYKRAJ – MORAWSKI
herbu Nałęcz.
Herb w polu czerwonem chustka (binda) biała kolisto ułożona, o końcach założonych na krzyż – na hełmie w koronie dwa rogi jelenie, między niemi trzy pióra strusie przeszyte strzałą z góry na dół ukosem od prawej strony.
Podług genealogii tej dawnej wielkopolskiej rodziny jest ona gałęzią znakomitego w 1772 roku zgasłego domu Czarnkowskich i jak ten wywodzi się od Dzierżykrajów niezaprzeczenie najdawniejszej i niegdyś najznakomitszej z rodzin Wielkopolskich, a której znajomy protoplasta, Dzierżykraj pan, a podług niektórych z naszych dziejopisów xiążę na Człopie przyjąwszy chrzest razem z Mieczysławem I-m wziął za godło herbowe, Nałęcze, to jest chustkę, którą podług ówczesnego zwyczaju miał obwiązaną głowę przy świętym obrzędzie.
Właściwym protoplastą Morawskich, był podług urzędowych dokumentów, Mikołaj Czarnkowski syn Sędziwoja kasztelana Bnińskiego, sędzia w 1413 r. a następnie podkomorzy Poznański, który zaślubiwszy swą bliską krewnę Katarzynę Czarnkowską z linji na Morawsku i odziedziczywszy ten Majątek, pisał się od niego z Morawska i Morawskim, a to nazwisko przyjęli jego potomkowie zachowując przydomek swojego domu „Dzierżykraj”. Z synów podkomorzego, starszy Jan umarł bezpotomny, a młodszy Marcin, z dwóch żon Katarzyny Chomickiej herbu Poraj i Katarzyny Witkowskiej herbu Nowina, zostawił, z pierwszej synów Jana i Andrzeja z drugiej Jakuba – za pierwszą żoną otrzymawszy w posagu jej gniazdowy majątek, Chomęcice, nazywany był niekiedy od niego Chomickim, z jego synów:
1) Jan oż. z Katarzyną z Pierzchna Koszutską, miał z niej syna Alberta bezpotomnego, cytywanego w aktach poznańskich 1517-1565 r.
2) Jakób (najmłodszy) z żony Barbary Nowomiejskiej herbu Jastrzębiec spłodził Piotra bezpotomnego.
3) Jędrzej dziedzic na Morawsku i Chodnicy po śmierci żony Sabiny z Gołyńskich herbu Prawdzic, zostawszy xiędzem był kanonikiem Poznańskim, z jego dwóch synów: Jakób umarł bezpotomny, a Mikołaj starosta Pobiedziski zabiegiem i rządnością znacznie powiększył majątek i oprócz w Wielkiej polsce – Morawska, Pomorzan, Otorowa i Złotnik posiadał znaczne jeszcze na Podolu i Ukrainie, miał dwie żony: Staręską hbu Topór i Elżbietę Wierzbińską hbu Nałęcz bezpotomną, z 1-ej żony syn Andrzej nieszedł torem ojca bo marnotrawny, znacznie nadwyrężył majątek a nawet sprzedał gniazdowe Morawsko, z tego powodu jego potomkowie nie pisali się z Morawska lub na Morawsku ale Dzierżykrajami na Chomencicach – z żony Anny Belęckiej herbu Samson, zostawił Jędrzej trzech synów Mikołaja i Jana bezpotomnych i Pawła dziedzica na Rusku, Uchorowie, Łabędzkiej Łące itd. Obywatela zacnego i należącego do małej tych liczby, którzy z narażeniem majątku a nawet życia protestowali w 1655 przeciwko poddaniu Szwedom Wielkopolski – miał dwie żony Zofję Czarnkowską kasztelankę Poznańską i Dorotę Kaczkowską herbu Pomian wdowę po Kawieckim, z 1-ej żony była córka Anna zaś. Krzysztofowi Kierskiemu herbu Pomian i syn Jan, z drugiej żony trzy córki Jadwiga 1-o v. Radziszewska 2-o v. Chociszeska N. Przybysławska i N. Bielecka i pięciu synów Paweł, Stefan, Stanisław, Jan, i Wojciech – tych synów Pawła Jakób umarł bezpotomny z innych pięciu:
1) Jan kasztelan Przemętski spokrewniony przez matkę z Stanisławem Leszczyńskim gorliwie popierał go w wojnie 1704-1709 umarł w późnej starości 1716 z żony Zofji Gorayskiej herbu Orla niezostawiwszy potomstwa.
2) Stefan przeor Dominikanów w Środzie, następnie nominat biskup Sufragan Kujawski.
3) Wojciech (najmłodszy) podpisał elekcję 1697 r. miał dwie żony, Trzebicką kasztelankę Spicimirską i Marjannę Brudzewską, z niej syn Roch dziedzic na Gołkowie, podpisał elekcję 1764 bezpotomny.
4) Stanisław (trzeci syn Pawła z Kaczkowskiej) kilkakrotnie poseł na sejmy i marszałek sejmików średzkich stronnik Stanisława Leszczyńskiego a w r. 1704 poseł od konfederacji Wielkopolskiej Bronisza, do króla Augusta II – z żony Teresy Obiezierskiej wdowy po Mikołaju Koczorowskim hbu Rogala, zostawił córkę Joannę Rudkowską i trzech synów: Leona, Jana i Wojciecha z nich:
a) Leon oficjał generalny Warszawski kanonik Gnieźnieński i Poznański deputat na trybunał koronny 1736 dziedzic dóbr Opatówka Małej-Górki Staniszewic i Gortatowic, fundator w 1752 kościoła w Opatówku, kaznodzieja i wierszopis.
b) Jan z podsędka poznańskiego 1766 surrogat grodzki Wschowski i wojski Poznański dziedzic na Przystankach i Dąbrówce z żony Katarzyny Szczanieckiej zostawił trzech synów:
(1) Stanisława kanonika i komisarza generalnego kapituły Poznańskiej 1771-1781.
(Franciszka wojskiego poznańskiego bezpotomnego z żoną Rozalią Bnińską kasztelanką Śremską.
(3) Jędrzeja skarbnika 1768 wojskiego poznańskiego 1773 r. dziedzica dóbr Budzisławia, Zakrzewa i innych oż. z Elżbietą Będorską podczaszanką Łomżyńską – z niej córki:
Julja Ulatowska i Józefa za Andrzejem Ostrorogiem Gorzeńskim prezesem najwyższego sądu Apelacyjnego w Poznaniu.
c) Wojciech dziedzic na Zakrzewie i Belęcinie sędzia ziemski Wschowski 1768-1781 z dwoma żonami Marjanną Będorską i Jadwigą Sulimierską bezpotomny.
5) Paweł (najstarszy z synów Pawła z Kaczkowskiej) starosta Gniewkowski chorąży Inowrocławski dziedzic dóbr Niemojewka i Markowic był trzykrotnie żonaty 1-o v. z N. Żychlińską wdową po Trzebickim kasztelanie Spicimierskim, z niej syn Adam – 2-o v. z N. Korzbok-Łącką z tą bezpotomny, 3-o v. z Ludwiką Bolbas Rostocką starościanką Lelowską z tej syn Kajetan – z tych synów: Adam jak cała jego rodzina popierał elekcję Stanisława Leszczyńskiego i poległ w jej obronie w bitwie pod Koniecpolem 1707, a Kajetan z żony Wiktorii Kierskiej zostawił córkę Joannę zaślubioną Ignacemu Wierusz Kowalskiemu i trzech synów Pawła, Wojciecha i Walentego, z nich Paweł burgrabia grodzki Pyzdrski 1764 i Walenty bezpotomni a Wojciech dziedzic na Zakrzewie, Belęcinie, Luboni, Oporowie, Pawłowie itd. Komisarz cywilny 1792 z żony Zofji Szczanieckiej spłodził córkę Krystynę i 7-u synów z których trzech zmarło dziećmi a czterech Józef, Franciszek, Kajetan i Michał, zostawili potomstwo, z nich:
I. Józef dziedzic dóbr Oporowskich referendarz stanu wielkiego xięstwa Warszawskiego, mąż niepospolitej nauki i energii, wiele przyłożył się do ostatecznego uwłaszczenia włościan w w.x. Poznańskiem z żony Pauliny Łubieńskiej (córki ministra Felisa) zostawił syna i sześć córek:
a) Eugenję zaślubioną stryjecznemu bratu Józefowi Morawskiemu (p.n).
b) Henrykę zaślubioną Stanisławowi Chłapowskiemu posłowi na sejmy Poznańskie.
c) Paulinę zmarłą Panną.
d) Irenę zaślubioną Karolowi de la Barre de Bodenham szlachcicowi Angielskiemu, właścicielowi majoratu Rotherwas.
e) Rozalję współfundatorkę klasztoru urszulanek w Poznaniu.
f) Marję (Bernardynę) przełożoną klasztoru urszulanek w Poznaniu.
h) Wojciech dziedzic dóbr Oporowskich w w.x. Poznańskiem i Strzyżowieckich na Podolu, ożeniony z Marją Grocholską córką Mikołaja gubernatora cywilnego Podolskiego, zostawił trzech synów i córkę Marję zakonnicę, owdowiawszy został xiędzem, był kanonikiem Kamienieckim i Płockim, umarł w 1875, z jego synów:
(1) Marja – Ignacy xiądz Jezuita.
(2) Marja – Stanisław.
(3) Marja – Józef.
II. Franciszek ur. 1783 mąż orężem i piórem zasłużony krajowi, w dziewiętnastym roku życia wstąpiwszy do wojska (w 1806) w ciągu lat sześciu został jenerałem brygady, w 1831 roku był ministrem wojny w 1832 zesłany na wygnanie do Wołogdy za powrotem do ojczyzny osiadłszy w swym majątku Luboni w w.x. Poznańskiem, oddał się wyłącznie literaturze i poezji, któremi się zawsze gorąco zajmował. Z licznych jego poetyckich utworów kilka jak np. Dworek mojego dziadka, dały mu zaszczytne miejsce w naszej literaturze. Z żony Anny Wierzchowskiej herbu Pobóg, (córki Kajetana dziedzica dóbr Stydyńskich na Wołyniu i Marji z Worcellów) jego potomstwo:
1) Anna zaślubiona hr. Karolowi Jezierskiemu szambelanowi rosyjskiemu.
2) Tadeusz szambelan pruski w 1861 drugi marszałek sejmu poznańskiego, radzca ziemiański, dziedzic dóbr Luboni, dwukrotnie żonaty, 1 v. z Zofją Taczanowską, córką Józefa dziedzica dóbr Horyńskich, 2-0 v. z Teklą hr. Ostrowską córką hr. Antoniego wojewody i Antoniny z Michałowskich:
Potomstwo z 1-ej żony:
a) Henryk.
b) Antonina zaśl. Witoldowi hr. Łubieńskiemu.
Potomstwo z 2-ej żony:
c) Franciszek.
d) Teresa.
III. Kajetan dziedzic dóbr Kotowieckach oż. z Julją Załuskowską hbu Rola, z niej:
1) Józef członek pruskiej izby Panów, generalny dyrektor Ziemstwa w w.x. Poznańskiem, dziedzic dóbr Kotowieckach, zaślubił Eugenję Dzierżykraj Morawską córkę Józefa (p.w.) z niej:
a) Wojciech dziedzic dóbr Radłowa i Sukowa zaśl. 1-o v. Teresę Różnowską (córkę Edwarda) a 2-o v. Marję Łempicką (córkę Ignacego) z drugiej żony synowie Zygmunt i Karol i córki Teressa i Marja.
b) Zbigniew, dziedzic dóbr Izbickach, zaślubił Zdzisławę hr. Miączyńską z niej córki Joanna i Zdzisława.
c) Stefan dziedzic dóbr Rychnowa w król. Polskiem, zaślubił Marję Popiel córkę Wacława.
d) Ignacy.
e) Paweł.
2) Kajetan dziedzic dóbr Jurkowskich poseł na sejmy Berlińskie, zaśl. Józefę Łempicką (córkę kasztelana) z niej synowie: Stanisław, Kaźmierz Tadeusz i Zdzisław oraz córki: Konstancja, Julja, Zofia zaślubiona Ludwikowi hr. Broel_Plater dziedzicowi dóbr Niekłańskich i Marja.
IV. Michał dziedzic dóbr Belemińskich w w.x. Poznańskiem, oż. z Teklą Rogalińską z niej miał syna Macieja zmarłego dzieckiem.
___________________________________________________
Źródło:
A. Kosiński, "Przewodnik heraldyczny", T. II, str. 386-393, Warszawa 1880.
|