Łacińskie lokucye wertował przed dziadkiem.

Zwyczajem było w dawnych dworcach, że sam Jegomość po wieczerzy, zapisawszy omłót dzienny i narznąwszy karbów z gumiennym. w obec Dyrektora synków zadawał im frazesy polskie, które na łacińskie przerabiać musieli. Tym sposobem zapełniała się długość wieczorów zimowych, i ojciec codzień mógł sądzić o postępie synów w łacinie. Odpowiadających niedobrze przez roztargnienie lub lenistwo, stawiano na godzinę w kąciku twarzą do ściany, lub w kółku kredą oznaczonem, na środku pokoju.

Wąsatych się wojaków przysłuchiwał bojom.

W każdym niemal dworcu znajdował się jakiś tymczasowy rezydent, stary wojak. Pamiętam takich z konfederacyi Barskiej, czasów Kościuszkowskich, Legionów, — słowem, z każdej epoki wojennej. Całem ich zatrudnieniem było, panią domu do stołu prowadzić, i opowiadać zdarzenia, których świadkami byli. Kto doświadczył gadatliwości starych żołnierzy, ten łatwo sobie wystawi, ile tysięcy razy też same anegdoty wracały. Jeżeli rezydent nosił familijne Jegomości lub Jejmości imie, a tem bardziej, jeżeli tym samym herbem się pieczętował, uważany był za członka rodziny, i zawsze nadawano mu tytuł wujaszka lub stryjaszka.

Sędzia kapturowy.

Sądami kapturowemi nazywano te, które się w czasie bezkrólewia agitowały.

Którym dziarski parobczek znojne strojąc skronie.

Okrężne i dożynki piękniejszemi są może po innych częściach Polski, lecz wielkopolski wieniec zdawał mi się zawsze zawierać jakąś myśl historyczną i ztąd być poetyczniejszym. Szkoda, że śpiew tego ludu najmniej w całej Polsce muzykalny, wiele uroku tej uroczystości odbiera.

Syndyk się tam z Naparstkiem o miarę certował.

Widziałem kielich, w który trzy butelki wlewano, i takie monstrum Naparsteczkiem zwano. W liczbie rozmaitych kielichów znajdowały się Kije, które od razu trzeba było wypróżnić, inaczej pijącego oblewały winem niedopitem. Były i Kidasy, to jest z nóżką krótką i bez podstawy. Kielicha takiego nie można było stawiać na stole. Na tak nazwanych Kulasach nie raz zdarzyło mi się czytać napis:

Najciekawszym przecież był dla swego kształtu kielich dla Generała Madalińskiego zrobiony. Sławnie on machał pałaszem, lecz i zdrowia wytrząsał znakomicie. Gdy przecież w końcu przebrała się miarka, i podagra silnie dokuczać mu zaczęła, w najboleśniejszym jej akcessie: "Ides!" zawołał zwykłem sobie przysłowiem, "jakem Madaliński, już żadnego kielicha nie wypiję w życiu! Hetką, Pętelką mię nazwiecie, jeżli słowa nie dotrzymam!'' — Trudno było co począć po takiem zaklęciu; zdobył się przecież dowcip szlachecki na koncept nowy. Kazano zrobić w miejsce kielicha sporą armatę szklanną, i tę przyrządzoną do picia, w dzień imienin mu ofiarowano. Jako żołnierz, jako uraczony Solenizant, nie mógł się wymówić, lecz pono raz ostatni, i stąd, choć wkrótce na łożu boleści umarł, mówiono, że zginął od armaty. Nie widziałem tego szczególnego kielicha; lecz ma się pono znajdować między innemi pamiątkami u J.W. Tymowskiego, Prezesa Banku w Warszawie.

Klęczał pod prassą serwet muzułman wąsaty.

Ostatni może takiego Turka exemplarz widzieć jeszcze można w Pudliszkach pod Krobią u Józefa Hrabi Łubieńskiego.

Bo ma księdza w rodzie.

Dawne przysłowie:
Kto ma księdza w rodzie.
Temu bieda nie dobodzie.

Czerwieńców

Dukata nazywano czerwieńcem, dusiem, czotym.

Nakształt Waszeci.

Zakrawająca na mieszczkę.

Sam Bóg nas w kalendarzu w jednym dniu połączył.

Znałem sam tak nieoszacowaną parkę, Panów Fabijana i Sebastyana, którzy, gdzie się tylko spotkali, we dnie, w nocy, w domu, na odpuście, popasie, kontraktach, zawsze się tak uraczali i rozrzewniali wzajemnie, że ich przez cały tydzień rozerwać nie było można, a to wszystko dla tego, że Bóg ich złączył w kalendarzu. — Kalendarz, w każdym znajdujący się domu, zdobił się zawsze własnorecznym napisem właściciela: "Ex libris Magnifici Domini N. N." choć najczęściej całą jego bibliotekę stanowił. Kalendarz ten był zarazem kroniką roczną ważniejszych domowych zdarzeń, i tak w jednym znalazłem podobne notaty: "12-go Februarii: Termin w Sądzie z Chorążym za wyszczucie mu żyda i poturbowanie go kijami. Podać Grzesia Karbowego na świadka przeciw Kajmowi. — 3-go Junii byłem u świętej spowiedzi. — 31-go Augusti urodziła mi się córa Pulcherya. Dziwnie do Pana Rotmistrza podobna. — 30. 9-bris Cielę o dwóch pępkach sprzedałem za 3 złote, i przyjąłem Dyrektora do Piesia. — 16-go Decembris. Jagusi kazałem wyliczyć 15 rózg za karessy z Stachem. Bezbożnikowi, co uciekł ze strachu w razie powrotu zapisuje się batów 20-ścia. Fiat justitia!"

Nieco mniejszy od dworca gmach ów znamienity.

Najmniejszej nie ma przesady w opisie pojazdów, jakie widziałem, z tą różnicą, że niekiedy w miejscu sfinksów były gałki wyzłacane. Pomimo przecież takiej objętości pojazdu, tak rozległe damy nosiły rogówki, a fryzury tak wysokie, że nieraz fryzura jednem oknem wychylać się musiała, a dla rogówki, przeciwne drzwiczki na wpół otwierano w podróży. Łatwo sobie wystawić, w jakiej pozyturze mieścił się tam sam Jegomość.

Kubuś w wiecznych konceptach, Kubuś jowialny.

Dość często, w mniej zamożnych nawet domach, spotykano podobnego jowialistę. Nie miał on stałego zamieszkania, lecz obrawszy sobie kilkanaście domów, objeżdżał je, i po kwartale lub dłużej w nich przebywał. Był to zwykle ubogi szlachcic, a całym jego mająteczkiem bryka i para koni wypasionych po dworach. Powołaniem jego było, mieć w zapasie na czas swego pobytu, mnóstwo żarcików, anekdot, politycznych nowinek, zdarzeń okolicznych, waśni familijnych, projektów do małżeństw; słowem, dom ciągle rozweselać. Starał się on dla większej wziętości, za każdym powrotem do tegoż domu, z nowym zapasem żartów i anekdot przybywać. On to wszystkie kuligi układał, i na nich przewodził. Zabitym zwykle był patryotą, wielce nabożnym i nie ostatnim do kielicha.

Zgotował z jajecznicą, i przedziwną była.

Wzmianka ta o kartoflach, opiera się na prawdziwem zdarzeniu. W roku 1820 przyjąłem starca kucharza, który podług własnoręcznych zaświadczeń Kazimierza Puławskiego służył u niego przez cały ciąg wojny. Konfederat ten barski i kucharz zarazem, nazywał się Barnabasz Dzieńdzierzyński. Opowiadał on mi: "jak w czasie obozowania pod Warką, gdzie właśnie na ów czas wielki był odpust, jakaś Cześnikowa przysłała Puławskiemu spory wór kartofli, jeszcze wówczas nie znanych. Puławski licznie zebraną szlachtę na obiad zaprosił, a wszedłszy do kuchni z owym worem, Barnabaszu, rzekł do mnie: sporządź mi to wasze na obiad! Było nas siedmiu kucharzy, długo kręciliśmy głowami, nie wiedząc, co z tem zrobić; aż wreszcie zgodziliśmy się na to, aby z jajecznicą ugotować. Jakoż doskonale się nam udało; Pan Kazimierz powiedział, że przedziwne, i kazawszy mię przywołać w czasie obiadu, poczęstował mię kielichem węgra. Długo potem w Polszcze gotowano kartofle z jajecznicą póki ich na niemiecką smakę przyrządzać nie zaczęto, lecz ja myślę, że zawsze do jajecznicy wrócą."

Tupa, klaszcze, podryga i chustą wywija.

Przypominam sobie z lat dziecinnych jeszcze owe stare kontuszowe postacie, jak w chwilach najhuczniejszej wesołości, nie mogąc już dla podeszłego wieku tańczyć, podrygając tylko i tupając nogami z taktem muzyki, białemi wywijały chustami. Zawsze prawie na okół drabantów, z 30-tu najmniej kontuszów złożonych, rozwinionemi powiewając chustami, śpiewali i podskakiwali ile mogli jeszcze. Chusta ta dotąd w czasie wesół odgrywa swoją rolę u ludu wiejskiego; a nic uroczniejszego, jak widok parobczaka Krakowskiego, umiatającego podłogę chustą przed nóżkami tańczącej z nim dziewicy.

_______________________________________

Porównaj z przypiskami Autora w nieocenzurowanym wydaniu „DWORCA MEGO DZIADKA”