Marca 29 2024 05:48:17
Nawigacja
· Strona główna
· FAQ
· Kontakt
· Galeria zdjęć
· Szukaj
NASZA HISTORIA
· Symbole gminy
· Miejscowości
· Sławne rody
· Szkoły
· Biogramy
· Powstańcy Wielkopolscy
· II wojna światowa
· Kroniki
· Kościoły
· Cmentarze
· Dwory i pałace
· Utwory literackie
· Źródła historyczne
· Z prasy
· Opracowania
· Dla genealogów
· Czas, czy ludzie?
· Nadesłane
· Z domowego albumu
· Ciekawostki
· Kalendarium
· Słowniczek
ZAJRZYJ NA


Zarys historii ewangelickiej szkoły w Feuerstein

Feuerstein, po polsku Krzemieniewo, taką nazwę nosiło wcześniej, było kiedyś folwarkiem i należało do dóbr Świerczyn. Jeszcze dzisiaj należy tam graniczący z naszą wsią folwark Bielawy. Do połowy poprzedniego wieku właścicielem Feuerstein był polski szlachcic Josef, o przydomku Skarbek, v. Malczewski. On to przekazał w roku 1754 pola i ziemię niemieckim chłopom, a później także pola dominialne. Niemieccy osiedleńcy byli dziedzicznie poddani, jak wszędzie inni chłopi. Oni musieli dostarczać daniny do Świerczyny i świadczyć panu pańszczyznę ręczną i sprzężajną i jeszcze dzisiaj opowiadają starzy ludzie o tych powinnościach pańszczyźnianych. Tak powstała tutaj, w środku między Polakami, niemiecka gmina ewangelicka, której dobrobyt rósł z roku na rok. Dopiero w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych znana nawet poza granicami zamożność krzemieniewskich chłopów zmniejszyła się z powodu niekorzystnych stosunków gospodarczych. Po części winne temu były nowe wyższe podatki gruntowe i wynikające z nich inne podatki. Ziemia krzemieniewska jest w powiecie Lissa najwyżej cenionym dobrem i jest urodzajna, ale trzeba wziąć pod uwagę to, że najcięższa ziemia nie zawsze jest tą najlepszą w plonach.
Aby otrzymać dom do celów służby bożej, założyciele wsi zwrócili się do właściciela ziemi, a on przekazał im spichlerz (stał on, jak zresztą całe dominium, w pobliżu, w kierunku północnym od obecnego nowego budynku szkolnego), który został urządzony jako dom modlitwy i mieszkanie dla nauczyciela. Ponieważ grunty odstąpiono ewangelickim i katolickim mieszkańcom Feuerstein, tak więc także i spichlerz został odpowiednio podzielony na obydwa wyznania, tak jak i ziemie. Aby jednak uniknąć rozdzielania, ewangelicy otrzymali spichlerz w celu urządzenia domu modlitwy w darze od właściciela ziemi pod warunkiem, że wypłacą oni katolikom pewną sumę tytułem rekompensaty. Działo się to długo przed rokiem 1824, ponieważ w wymienionym roku nie było informacji o kwocie rekompensaty (protokół z dnia 8 marca 1824). Już przed rokiem 1775 dzisiejszy dom modlitwy służył celom religijnym; ponieważ jeszcze dzisiaj znajduje się w nim kilka rzeźbionych drewnianych świeczników na ołtarzu, na których znajduje się rok 1775.
Przy zakładaniu gminy religijnej wydzielono pół huby ziemi, która został przekazana w użytkowanie ówczesnemu nauczycielowi z Feuerstein, który równocześnie pełnił urząd lektora (jako taki miał on prowadzić mszę i odczytywać kazanie). Odczytywanie kazań odbywało się nieprzerwanie do dnia 24 listopada 1889, w ten dzień na urząd został wprowadzony pastor Beleites, pierwszy proboszcz w Feuerstein, aby założyć własną gminę kościelną, zbudować kościół i plebanię.
Pierwszy zatrudniony tutaj nauczyciel, z zawodu sukiennik, nazywał się Rausch, który mieszkał w domu modlitwy i w nim również prowadził szkołę. Mieszkał tutaj razem z nim syn w tym samym domu i wykonywał w nim swoje szewskie rzemiosło.
Następcą Rauscha był Hoffmann, który był pierwszym wyuczonym (gdzie?) nauczycielem. Po nim urząd nauczyciela i kantora sprawował Gustav Niepelt. Pewne dane są już nie do uzyskania. Ponieważ ilość uczniów ciągle rosła i pomieszczenie w domu modlitwy już nie wystarczało, tak w latach 1828 i 29 wybudowano nowy lokal szkolny (bez mieszkania nauczyciela). W tym budynku nauczano do dnia 1. grudnia 1889 i wiosną 1892 został sprzedany na rozbiórkę. Do czasu krótko przed budową nowego lokalu szkolnego, katolicy – głowy rodzin w Krzemieniewie byli prawdopodobnie uczeni w tej ewangelickiej szkole i obiecano im w dniu 9. października 1827, że zostanie zatrudniony nauczyciel, który władałby językiem polskim.
Dnia 20. stycznia 1845 nauczyciel Niepelt poprosił o zwolnienie. Po tym wezwano 3 kandydatów do czytania i na próbną lekcję i nauczyciel Witte z Pruszkowa został w dniu 17. kwietnia 1845 jednogłośnie wybrany na nauczyciela i kantora w Krzemieniewie i zatwierdzony przez rząd w dniu 25. kwietnia.
Polscy członkowie społeczności krzemieniewskiej przekazali królewskiemu rządowi prośbę, w której domagali się, aby przy wyborze nauczyciela dla Krzemieniewa wziąć pod uwagę to, że powinien on doskonale władać językiem polskim. Uzasadniali oni swą prośbę obietnicą, którą im złożono w dniu 9. października 1827 w czasie nauki oraz charakterem szkoły, o której mówili, że jest szkołą symultaniczną. Z 17 podpisanych, 4 potrafiło napisać swoje nazwisko. Proboszcz Franke z Oporowa poparł tę prośbę. Przełożony szkoły odpowiedział na to, że szkoła nie straciła swojego wyznaniowego charakteru przez kształcenie katolickich dzieci. Ich skargę, że nauczyciel nie włada dostatecznie dobrze językiem polskim, odrzucił i stwierdził, że petenci nie znajdują się w punkcie spraw duchowych, aby ferować wyrok, a proboszcz Franke sam wyrażał się korzystnie o osiągnięciach w języku polskim. Ponieważ petycja nic nie wskórała, przekazał zatwierdzenie wyboru nauczyciela Witte przez rząd królewski. Oprócz wolnego mieszkania i uwolnienia od wszelkich obciążeń i powinności komunalnych nauczyciel Witte otrzymał:
1. użytkowanie jednej czwartej huby ziemi,
2. użytkowanie 2 mórg ogrodu, którego nieodpłatne obrabianie zobowiązała się gmina,
3. pensja z kasy kantora 8 talarów 10 srebrnych groszy,
4. cztery ofiary w trzy dni Wielkiego Postu i w dzień dożynek,
5. za pogrzeb 15 srebrnych groszy, za chrzest 5 sgr i za śluby 7 sgr.
Jako nauczyciel otrzymał:
1. pensję 55 talarów,
2. 2 posiłki albo odszkodowanie za to z kasy szkolnej 5 talarów,
3. od każdego gospodarza rocznie 1 chleb lub 50 Pf. Od gospodarzy z 1½ huby 7 sgr 6 Pf. Uwaga – ci gospodarze, którzy posiadają więcej niż jedną hubę, dają od huby 1 chleb więcej,
4. od każdej huby rocznie 2 wiązki słomy,
5. 5½ sążnia twardego drewna do ogrzewania szkoły i szkółki niedzielnej (resztę może on zatrzymać), 3½ sążnia porąbie gmina, 2 sążnie sam nauczyciel. Przy większym zapotrzebowaniu nauczyciel musi pokryć z własnej kieszeni, ale gmina nieodpłatnie przywiezie.
Dnia 1. października 1848 została zawarta umowa z nauczycielką przemysłu Car. Witte żoną nauczyciela. Odstępne zostało podniesione z 4 talarów na 10 talarów. Miejscowy inspektor szkolny Domke z Waschke poparł wniosek o wsparcie nauczyciela Witte tymi słowami: dochód nauczyciela w Feuerstein jest tego rodzaju, że przy wielkiej oszczędności w przeciętnych latach ma środki na utrzymanie, ale w czasie nieprzeciętnych popadnie w biedę… etc.
Gdy w latach 1855-56 stał się faktem reces separacyjny chłopskich gospodarzy w Feuerstein, królewski komisarz ekonomiczny Simon de Rawitsch napisał w dniu 19. kwietnia 1856 do pastora Domke z Waschke, że dotacja szkoły została prawnie obliczona na podstawie zmiany 101 podziału wspólnoty z dnia 7. czerwca 1821 i ministra z dnia 31. czerwca 1823 i że po tym otrzyma ona rekompensatę w wysokości 4,117 szefli żyta. Dodał on, że to sporządzone przez niego obrachowanie, przesłane w terminie do obu stron, zostało uznane jako ważne. Od separacji ziemie szkolne należące do domu modlitwy wynosiły więcej jak 20 mórg. Leżały one w 5 różnych częściach oddalone o 1/8, 1/4, 1/3, i 3/4 mili od domu modlitwy i mieszkania nauczyciela. Skutkiem separacji gmina wzięła więcej niż 3 morgi piaszczystej ziemi i lekkiej ziemi na żyto, na gminną żwirownię i za to dała odpowiednio ziemię na jęczmień 1 i 2 klasy. Od czasu separacji ziemie kantora i szkolna leżą całkiem w pobliżu budynku kantora, zaraz za ogrodem kantora, na południe i w jednym kawałku. Przed separacją szkoła nie posiadała żadnej ziemi uprawnej, a po skumulowaniu przypadło jej 3 morgi i 162 akry ogrodu 1 i 2 klasy, który leży na zachód od pola kantora. Całość ziemi domu modlitwy wynosi 16 mórg 31 akrów.



WARTO ZOBACZYĆ
Dwór Drobnin

Kościół Pawłowice

Dwór Oporowo

Kościół Drobnin

Pałac Pawłowice

Kościół Oporowo

Pałac Garzyn

Dwór Lubonia

Pałac Górzno
Wygenerowano w sekund: 0.00 6,176,035 Unikalnych wizyt