Wieś Drobnin położona jest około 17 km na południowy-wschód od Leszna i od wschodu przylega do miejscowości Krzemieniewo. Zespół dworsko-parkowy położony jest po północnej stronie drogi Pawłowice-Krzemieniewo biegnącej przez wieś przy drodze odchodzącej w kierunku Mierzejewa. Po południowej stronie drogi, naprzeciw zespołu usytuowany jest kościół parafialny. Park założony na rzucie o zarysie prostokąta na osi dłuższej wschód-zachód. Pałac położony na 1/3 jego długości od strony zachodniej. Po zachodniej i wschodniej stronie dworu znajdują się rozległe trawniki otoczone starymi drzewami, po stronie południowej zespół stawów. Park ogrodzony murem i częściowo siatką. Do parku prowadzą dwie bramy: od południa naprzeciw kościoła okazała brama główna oraz od północy. Obecny wjazd – od strony budynków gospodarczych.

MATERIAŁ I TECHNIKI:
Ściany murowane z cegły, obustronnie otynkowane. W partii cokołu w części elewacji fasady widoczne użycie kamienia łamanego. W sieni przy schodach drewniana boazeria płycinowa. W sali balowej sztukaterie ścian i sufitu, w dawnej bibliotece i buduarze sztukaterie sufitów. W portyku kolumny ceglane, na ceglanych postumentach, otynkowane. Taras murowany z cegły z ocementowanymi ścianami. Stropy: w piwnicach sklepienie ceglane odcinkowe oraz częściowo ceramiczne płaskie. W pozostałych kondygnacjach strop belkowy, drewniany z podsufitką. W pomieszczeniach reprezentacyjnych (sala balowa, biblioteka, dawny buduar) sufity ze sztukateriami. W holu pod sufitem rodzaj kratownicy złożony z krzyżujących się prostokątnych w przekroju szerokich listew, częściowo sfazowanych na narożach i imitujących odkryty strop belkowy.
Więźba: drewniana, krokwicowo-jętkowa, wsparta na słupach z zastrzałami. Elementy drewniane łączone na stalowe kołki.
Pokrycie dachów: kryte dachówką karpiówką w podwójną koronkę, kalenice kryte gąsiorami.
Schody:
- zewnętrzne: na taras główny schody jednobiegowe, ceglane, otynkowane, wzmocnione na narożnikach metalowymi listwami; na taras boczny jednobiegowe, ceglane, otynkowane z metalową prostą poręczą; do piwnicy ceglane, otynkowane, jednobiegowe. W elewacji bocznej jednobiegowe, ceglane, otynkowane z murkiem z obu stron oraz z metalową poręczą.
- wewnętrzne: główne w holu zabiegowe, drewniane, policzkowe z drewnianym słupkiem na rzucie 8-boku zwieńczonego formą głowicy z profilowanym gzymsem. Balustrada z profilowaną poręczą i toczonymi tralkami zakończonymi u dołu i u góry sześcienną kostką, w górnej części łączącymi się ze sobą w formie arkadek. Przy ścianie skromna, płycinowa boazeria. Pod schodami miejsce wykorzystane na drewnianą, 1-drzwiową, ścienną szafę z kręconymi półkolumnami.

Boczna klatka schodowa z drewnianymi, zabiegowymi, policzkowymi schodami z drewnianą poręczą wspartą na kwadratowym w przekroju dolnym słupku oraz kwadratowymi słupkami pośrednimi, pomiędzy którymi w miejscu tralek drewniane płyciny ze zdwojonymi owalnymi otworami. Przestrzeń między schodkami i podłogą oraz środkowa część schodów aż do stropu obita deskami. Schody do piwnicy cementowe, jednobiegowe, na strych drewniane, jednobiegowe, drabiniaste.
Posadzki, podłogi: na tarasie frontowym płytki cementowe; na podeście schodów w elewacjach bocznych posadzka cementowa (południe) i lastriko (północ); w piwnicy posadzka cementowa; w przedsionku i korytarzu skrzydła południowego posadzka z lastriko. W holu, bibliotece, sali balowej, dawnym buduarze, dawnej jadalni i dwóch pokojach w tylnym trakcie parkiet. Ponadto w części pomieszczeń traktu tylnego płyta pilśniowa pokryta wykładziną. W pomieszczeniach od frontu (część południowo-wschodnia) płyty wiórowe, cement i terakota (ryzalit) oraz podłogi deskowe (pokój w dobudówce). W pomieszczeniach piętra i na strychu podłogi deskowe.
Otwory drzwiowe, drzwi: wszystkie otwory drzwiowe w kształcie prostokątów stojących z wyjątkiem dwóch par drzwi na korytarzu II kondygnacji – zamkniętych łukiem pełnym. Główne drzwi wejściowe dwuskrzydłowe, podwójne, płycinowe z nadświetlem, na zawiasach czopowych. Od strony wewnętrznej z ornamentem meandra. Drzwi wejściowe w elewacji bocznej jednoskrzydłowe, płycinowe, na zawiasach czopowych z nadświetlem w kształcie prostokąta. Drzwi wejściowe w elewacji ogrodowej, jednoskrzydłowe, dwuwarstwowe, od zewnątrz ułożone w romb, od wewnątrz płycinowe, z prostokątnym nadświetlem. We wnętrzach zachowane drzwi płycinowe, jedno i dwuskrzydłowe, na zawiasach czopowych ościeżnicowe z profilowanymi i płycinowymi ościeżami. Ponadto pomiędzy pomieszczeniem dawnej biblioteki a holem i dawnym buduarem oraz między dawnym buduarem a salą balową zachowane drzwi rozsuwane – płycinowe, ościeżnicowe o bogato zdobionych ościeżach w formie płycin i „guzów” (od strony sali balowej dwie pary takich drzwi zostały zamurowane i widoczne są jedynie od strony buduaru). Na piętrze w korytarzu dwie pary drzwi – dwuskrzydłowe, płycinowe, na zawiasach czopowych z nadświetlem w kształcie półkola z wachlarzowo rozłożonymi szczeblinkami, od 1/3 wysokości skrzydła przeszklone. Do piwnicy drzwi deskowe, jednoskrzydłowe, na zawiasach czopowych.
Otwory okienne, okna: Otwory okienne w kształcie prostokątów stojących (większość okien) oraz prostokąta zamkniętego łukiem pełnym (okno środkowego ryzalitu od strony ogrodu). W tym samym ryzalicie szczyt z oknem w kształcie owalu. Otwory okienne w przyziemiu w opaskach z kluczami, w górnych kondygnacjach tylko w opaskach. Okna drewniane, skrzynkowe, dwuskrzydłowe, czteropolowe, w przyziemiu z dodatkowymi szczeblinami w polach górnych. Zamknięte półkolem okno w ryzalicie środkowym trójskrzydłowe, sześciopolowe. W oknach przyziemia zachowane drewniane, płycinowe okiennice, zaś w czterech oknach przyziemia od stronu ogrodu – metalowe, kute, ozdobnie wygięte kraty. Do piwnic okna drewniane, pojedyńcze, w niektórych oknach zachowane kute kraty. W dachu drewniane okna powiekowe, pojedyńcze.

RZUT:
Złożony z prostokątnego korpusu z prostokątnym ryzalitem na osi elewacji ogrodowej. Korpus w części środkowej 2,5 zaś w partiach bocznych 2-traktowy. Na osi w trakcie przednim kwadratowy hol z umieszczonymi w narożniku zabiegowymi schodami (obecnie wtórnie przedzielony). Do korpusu od północy i południa przylegają prostokątne partie boczne ustawione poprzecznie do korpusu, wychodzące w postaci ryzalitów poza lico jego fasady. Część północna 2, część południowa zasadniczo 2,5 traktowa z umieszczonymi w wąskim korytarzyku zabiegowymi schodami. Od południa przylega prostokątna, mniejsza, 2-traktowa dobudówka. W fasadzie 4-kolumnowy portyk usytuowany na prostokątnym, z kolistymi występami tarasie poprzedzonym w części środkowej schodami.

BRYŁA:
Rozczłąkowana, podpiwniczona, złożona z prostopadłościennego, parterowego korpusu z piętrowym ryzalitem na osi elewacji ogrodowej zwieńczonym szczytem oraz piętrowym, kolumnowym portykiem na osi fasady również zwieńczonym szczytem. Z obu stron do korpusu dostawione piętrowe ryzality, zaś do ryzalitu od strony południowej piętrowa dobudówka z narożną loggią od strony fasady. Korpus i ryzalit na jego osi kryte dachami dwuspadowymi. Ryzality boczne i dobudówka kryte trójspadowo. Kalenice dachów na równej wysokości. Przed fasadą niski taras poprzedzony schodami.

ELEWACJE:
Na niskim, słabo wyodrębnionym cokole (w ryzalicie południowym fasady z widocznym użyciem fragmentarycznie kamienia łamanego). Parter boniowany w poziome pasy wydobyte w tynku, naroża parteru również boniowane. Naroża II kondygnacji podkreślone lizenami. Kondygnacje dzielone gzymsem kordonowym w postaci płaskiego pasa. Elewacje zwieńczone gzymsem koronującym, uskokowym, w partiach piętrowych podkreślonym od spodu płaskim pasem. Otwory okienne prostokątne, w przyziemiu w płaskich opaskach z kluczami i umieszczonymi pod parapetami prostokątnymi płycinami ujętymi po bokach wąskimi, pionowymi pasami sięgającymi cokołu. Okna II kondygnacji prostokątne, jedynie w samych opaskach. Fasada 10-cio osiowa, w partii korpusu parterowa 7-mio osiowa z 3-osiową, piętrową partią środkową poprzedzoną kolumnowym portykiem toskańskim w wielkim porządku, wspierającym belkowanie i trójkątny szczyt. Szczyt obramowany uskokowym gzymsem z polem wypełnionym kartusem herbowym ujętym w liście akantu z herbem Trzaska przedstawiającym księżyc z rogami ustawionymi do góry i przecięte księżycem dwa miecze (herb Ponikiewskich).

W dachu po obu stronach portyku okna powiekowe. Portyk ustawiony na tarasie o długości korpusu budynku, poprzedzonym na osi kilkustopniowymi schodami. Lekko zryzalitowane partie boczne 1-osiowe w przyziemiu, 2-osiowe w partii piętra. Od strony południowej 1-osiowa, piętrowa dobudówka, w partii piętra z narożną, otwartą loggią. W przyziemiu fasady, na osi wejście do budynku ujęte w boniowane lizeny. Elewacja ogrodowa 10-osiowa z 5-osiowym, parterowym korpusem z piętrowym ryzalitem zwieńczonym trójkątnym szczytem na osi, w którym owalne okienko. Ryzalit na narożach zaakcentowany zdwojonymi pilastrami. W przyziemiu duże, zamknięte łukiem pełnym okno w opasce z kluczem. Z obu stron ryzality identyczne jak w fasadzie. Od strony południowej piętrowa dobudówka, 3-osiowa z otworem drzwiowym i dwoma, zróżnicowanymi oknami. Wejście poprzedzają kilkustopniowe schody z niewielkim tarasem. Elewacja północna: 6-osiowa, 2-kondygnacyjna. W przyziemiu, umieszczony z boku otwór wejściowy poprzedzony schodkami z murkiem i żeliwną, wygiętą poręczą. W II kondygnacji dwie osie okienne umieszczone pośrodku. Elewacja południowa 3-osiowa w tym 1-osiowa dobudówka, w II kondygnacji z 1 osią okienną i narożną loggią.

WNĘTRZA:
Reprezentacyjne wnętrza znajdują się na parterze budynku, głównie w jego części centralnej i północnej. Na osi korpusu duży, kwadratowy hol z sufitem z dekoracyjnymi, krzyżującymi się belkami oraz z reprezentacyjnymi, zabiegowymi schodami z tralkową balustradą i boazerią wzdłuż biegu schodów. Obecnie hol wtórnie przedzielony wprowadzoną ścianką działową zachowując jednak w wydzielonej części dekorację sufitu. Pierwotnie hol komunikował się za pomocą dużego (szerokiego otworu drzwiowego – drzwi rozsuwane) z obszerną salą – biblioteką, w której jedna ze ścian obudowana szafami bibliotecznymi obramowującymi zarazem szerokie wejście (drzwi rozsuwane) prowadzące do dawnego buduaru. W bibliotece i buduarze sufity z fasetą i plafonem. Z buduaru dwie pary wąskich, rozsuwanych drzwi prowadziły do dawnej sali balowej (drzwi od jej strony zamurowane). W sali balowej ściany rozczłąkowane stiukową dekoracją w postaci pionowych, prostokątnych płycin w górnej części dekorowanych stylizowanymi wazami, girlandami, festonami. Sufit z fasetą i fryzem z liści akantu na profilowanym gzymsie. Pośrodku sufitu dekoracja z girland różanych dekorowanych wstęgami ułożona w kształcie 10-cio liścia. Na ścianie okiennej, pomiędzy oknami, umieszczona z boku sferyczna nisza w której płaskorzeźba klęczącej kobiety z rozpuszczonymi włosami. Ciąg pomieszczeń po południowej stronie pałacu spełniała funkcje gospodarcze, pokój z wejściem od strony holu z szafkami pod oknami spełniał rolę jadalni. Od strony południowo-wschodniej wejście w dobudówce prowadziło do wąskiego korytarza z zabiegową, boczną klatką schodową. W tym korytarzu także pomieszczenia z windą kuchenną, skrytka, toaleta.

WYPOSAŻENIE:
1. drewniane schody zabiegowe z ozdobnymi słupkami i balustradą tralkową (główne), szafa ścienna pod schodami,
2. drewniane schody zabiegowe z balustradą z wycinanymi tralkami (boczne),
3. kominek z kaflami o motywach rodzajowych w bibliotece; nad kominkiem płaskorzeźba z lat 30-tych XX wieku,
4. szafy biblioteczne – dębowe, zabudowane do sufitu, przeszklone szkłem kryształowym, z dekoracją neobarokową w płycinach, z kręconymi półkolumnami,
5. szafa dębowa, 3-drzwiowa z kręconymi półkolumnami (w dawnym buduarze),
6. szafki podokienne z motywem kręconych półkolumn – dawna jadalnia (drewniane, dębowe),
7. żeliwny kaloryfer w wydzielonej części holu,
8. dekoracja sali balowej i wyposażenie: dekoracja sztukatorska sali; kryształowe lustro; marmurowe parapety; płaskorzeźba z przedstawieniem płaczącej kobiety klęczącej z rozpuszczonymi włosami (autorstwa Biegasa z około 1900 roku, pochodząca z obiektu przed rozbudową),
9. kompletna stolarka drzwiowa i okienna.

--------------------------------------------------------------------------

Źródło opisu: WKŁADKA DO KARTY EWIDENCYJNEJ ZABYTKÓW ARCHITEKTURY I BUDOWNICTWA: Ewa Piesiewicz "Pałac w Drobninie", XII 1995; Archiwum WKZ nr 509.
Zdjęcia: JK