Grudnia 11 2024 18:53:12
Nawigacja
· Strona główna
· FAQ
· Kontakt
· Galeria zdjęć
· Szukaj
NASZA HISTORIA
· Symbole gminy
· Miejscowości
· Sławne rody
· Szkoły
· Biogramy
· Powstańcy Wielkopolscy
· II wojna światowa
· Kroniki
· Kościoły
· Cmentarze
· Dwory i pałace
· Utwory literackie
· Źródła historyczne
· Z prasy
· Opracowania
· Dla genealogów
· Czas, czy ludzie?
· Nadesłane
· Z domowego albumu
· Ciekawostki
· Kalendarium
· Słowniczek
ZAJRZYJ NA


CMENTARZ PRZYKOŚCIELNY W OPOROWIE - I

Wędrując przez gminę Krzemieniewo, nie sposób w końcu nie trafić do Oporowa. Miejscowość ta, jak i pozostałe na terenie tej gminy, ma bardzo ciekawą przeszłość, choć nigdy nie działy się tutaj rzeczy istotne z punktu widzenia wielkiej polityki. Będąc już w Oporowie, warto zwrócić uwagę na dwie rzeczy: zespół dworski z początku XIX wieku oraz kościół z przylegającym doń cmentarzem z połowy XVII wieku.
Celem tej pracy jest opisanie historii tamtejszego, przykościelnego cmentarza, który swoimi rozmiarami nie należy do największych ale ze względu na ludzi tam pochowanych i rolę jaką oni kiedyś pełnili, pamięć o nim powinna zostać zachowana dla następnych pokoleń. Jest to bowiem część polskiej kultury, miejsce gdzie doskonale widać jak losy ludzkie wpływały na rozwój danej miejscowości i regionu. Oprócz tego w naszych polskich warunkach cmentarze z grobami bliskich czy też bohaterów narodowych spełniały w określonych czasach ważną funkcję kształtowania świadomości narodowej oraz poczucia więzi społecznych.
Praca ta opiera się w zdecydowanej mierze na źródłach, wśród których dominują dokumenty wytworzone przez wieki w kancelarii parafii oporowskiej (księgi metrykalne, Kronika Oporowska). Nie ma natomiast do tej pory żadnego opracowania, które w sposób całościowy opisywałoby ten problem.

OPOROWO I JEGO WŁAŚCICIELE

Oporowo, to mała wieś w gminie Krzemieniewo, której początki (źródła pisane) sięgają roku 1310, kiedy to Henryk książę wielkopolski i głogowski ustanawia powiat w Poniecu.
Od samego początku swojego istnienia, wieś była zawsze własnością rycerską. Wśród rodów, do których należała, znajdowali się: Wyskotowie, Orchowscy, Śmigielscy, Rydzyńscy, Romatowscy, Malczewscy, Turnowie, i Morawscy.
Oporowo od zawsze nastawione było na rolnictwo, nigdy też nie było tutaj żadnego wielkiego przemysłu. Na pewno wpływ na to miało położenie geograficzne miejscowości, która znajduje się do dzisiaj w pewnym oddaleniu od ośrodków miejskich i ważnych szlaków komunikacyjnych. Nigdy też na terenie Oporowa nie działy się rzeczy wielkie z punktu widzenia polityki państwa, bądź regionu. W Kronice Oporowskiej pod rokiem 1707, ówczesny proboszcz miejscowej parafii, jakby z żalem napisał „Tegoż roku dnia 17 Lipca Kałmuccy Kozacy etc spalili Rydzynę etc powracaiąc traktem na Pawłowice Kościoły tamtejsze zrabowali videntissime poodbijawszy przybyli do Oporowa żadnej wsi w ktoreyby violencyi nie uczynili nieopuściwszy; tu z łaski P. Boga, nie dla inszyi przyczyny, ale za Protekcją Nayświętszyi Maryi w Kościele nie postali y żadnyi violencyi nieuczyniwszy odjechali”.
Mieszkańcy miejscowości żyli głównie własnymi problemami (praca w polu, śluby, chrzty, pogrzeby), a rozwój miejscowości zależał głównie od inwencji i zapobiegliwości jej właścicieli. Do końca średniowiecza regułą była częsta zmiana posiadacza tej majętności. Bardzo często też miały miejsce kłótnie i spory o prawo własności, nawet w ramach tej samej rodziny. Były i takie okresy w dziejach Oporowa, że znajdowało się ono w rękach kilku właścicieli jednocześnie. Było to jednak normą w tej okolicy. Ze źródeł średniowiecznych wynika, że jak było trzeba, to dopuszczano się najazdów na sąsiadów, grabieży ich majątku i mordów, np:
1) 1391 – Jan Wyskota Oporowski z Oporowa w sporze z Jaśkiem z Rokosowa o 5 grzywien szkody oraz o napad na dom Rokossowskiego z 9 szlachcicami i 3 osobami niższego stanu;
2) 1400 – Lisek Wyskota Oporowski z Oporowa pozwany przez Tomisławę z Moraczewa o to, że z 1 szlachcicem i 6 kmieciami napadł na Moraczewo i chciał zabić Tomisławę i jej męża;
3) 1400 – Lisek Wyskota Oporowski z Oporowa z bratem Baworem pozwani: a) przez Lutkę Radomicką, która była przez nich zgwałcona, b) przez Mikołaja Radomickiego z powodu napadu na jego dom i młyn, c) przez Stefana Wilkowskiego z powodu zabrania wozu z jego młyna i zranienia sługi; 4) 1526 – Katarzyna Oporowska wdowa po Andrzeju Śmigielskim pozwana przez swych synów Mikołaja i Sebastiana o inwentarz zabrany ze dworu w Oporowie: 50 macior oraz wieprzy i 60 gęsi wartości 30 grzywien, 24 koni i klaczy zdatnych do pracy, wartości 24 grzywien, a także 400 owiec wartości 70 grzywien.
Pierwsze konkretne informacje źródłowe na temat majątku w Oporowie pojawiają się w roku 1510. Wynika z nich, że było wtedy w tej miejscowości (należącej do Śmigielskiego): 9½ łanu osiadłego, 7 łanów opustoszałych i folwark, którego się nie uprawia. W 1563 pobór dotyczył: Anny Kąkolewskiej - płaciła od 7 łanów, 1 komornika; i Stanisława Rydzyńskiego - płacącego od 6 łanów, 2 komorników, 1 karczmy. Pobór z roku 1580 wspomina o Mikołaju Śmigielskim płacącym od 6 łanów, 1 łanu karczmarskiego, 3 zagrodników, 3 komorników, 2 rzemieślników i od wyszynku gorzałki; Stanisławie Rydzyńskim płacącym od 6 łanów opustoszałych, 1 rzemieślnika i wiatraka.
Kolejna ważna informacja dotyczy roku 1700, kiedy to Krzysztof Koszutski sprzedał majętność Lubonia (w jej skład wchodziła część Oporowa) Romatowskiemu za sumę 160 tysięcy florenów polskich. Inwentarz majętności Lubonia z 1777 roku (powstały przy okazji sprzedaży majątku przez Melchiora Malczewskiego, stolnikowi kaliskiemu Kazimierzowi Turno) informuje, że „... we dworze oporowskim znajduje się: na oborze krów 12 (stadnik 1), koni fornalskich 4, owiec inwentarskich 200 (stadnik 1), macior 6, gęsi starych 8, gęsi młodych 12, indyków starych 7, indyków młodych 6, kaczek starych 4, kaczek młodych 12, kur starych 12”; oprócz tego „inwentarz mielcuchowy obejmuje: kocioł do robienia piwa, kadzi wielkich 2, kadzi do zalewania słodów 1, wybierak 2 kosz do chmielu”. Według tego samego inwentarza w Oporowie znajdowało się: 5 kmieci, 8 chałupników bydelnych, 5 chałupników ręcznych i 3 komornice.
Rozwój majętności Oporowo rozpoczął się na dobre z chwilą jej przejęcia przez rodzinę Morawskich. Nastąpiło to w roku 1805, kiedy Adam Turno sprzedał Oporowo, Oporówko i Lubonię Wojciechowi Morawskiemu za 1.102.000 zł. Po śmierci Wojciecha nastąpił w 1809 roku podział dóbr: Oporowo, Oporówko i Grabówiec odziedziczył jego syn Józef. Lubonię otrzymał drugi z synów Wojciecha, Franciszek. Własnością rodziny Morawskich Oporowo pozostało do II wojny światowej. Po Józefie kolejnymi właścicielami byli: Maria Grocholska (żona Wojciecha – syna Józefa), Ignacy Morawski z linii kotowieckiej (syn Eugenii – córki Józefa) i Witold Morawski (wnuk Eugenii).
W I połowie XIX wieku w Oporowie przeprowadzone zostało uwłaszczenie chłopów o którym głośno było nawet w Berlinie, ponieważ niezadowoleni włościanie wywołali rebelię, zakończoną dopiero w 1829 roku eksmisją opornych przez pruskie wojsko. Pieniądze uzyskane z uwłaszczenia Józef Morawski zainwestował między innymi w meliorację wsi Oporowo i Oporówko.
W 1846 roku w Oporowie były 32 dymy i 282 mieszkańców. W 1881 roku powierzchnia majątku oporowskiego wynosiła 1198,46 ha, w tym 827 ha ziemi ornej, około 77 ha łąk i pastwisk, 255 ha lasu. Oprócz tego była tam cegielnia. W 1913 roku w majątku hodowano 118 koni, 416 sztuk bydła, 900 owiec i 226 sztuk trzody chlewnej. W 1929 roku obszar wynosił 1149 ha, w tym 750 ha ziemi ornej. W majątku działały gorzelnia, cegielnia, suszarnia, płatkarnia, tartak i wzorowa mleczarnia.
Właściciele wsi zamieszkiwali z reguły na miejscu, we dworze. Pierwsza wzmianka o takiej budowli występuje w źródłach w roku 1457. Dwór dzisiejszy to budowla z początku XIX wieku.

Dwór w Oporowie:

Widok od strony północnej. Widok od strony południowej.

Zbudowany został z inicjatywy Józefa Morawskiego. W roku 1906 rozbudowany i przekształcony przez architekta Rogera Sławskiego. Budowla była świadkiem wielu wspaniałych chwil w rodzinie Morawskich, gościła wiele wybitnych osobistości tamtych czasów (między innymi Adama Mickiewicza). Stąd wyszło wielu działaczy politycznych, naukowców, ludzi kościoła.
Dziś obiekt pozostaje w gestii OHZ Garzyn i choć wpisany jest do rejestru zabytków, szybko popada w ruinę.


WARTO ZOBACZYĆ
Dwór Drobnin

Kościół Pawłowice

Dwór Oporowo

Kościół Drobnin

Pałac Pawłowice

Kościół Oporowo

Pałac Garzyn

Dwór Lubonia

Pałac Górzno
Wygenerowano w sekund: 0.00 6,994,023 Unikalnych wizyt