BRYLEWO (1390 or. [Brilewo], 1398 or. [Brzilewo], 1417 or. Brylewo, 1519 kop. XVIII Brelewo, 1581 Briliewo) 10 km na W od Gostynia.

1. 1519 n. pow. kościański (CP 24, 46); a. 1434 par Świerczyna (ACC 18, 181).

2. 1418 Dobrogost Koleński [z Kolna koło Międzychodu] skarży Szczepana i Pietrasza, dziedziców z Brylewa o przeszkodzenie w ujeździe granicznym dokonywanym przezeń wraz z Borkiem Gryżyńskim między wsiami Łęka [Wielka koło Ponieca] i Krzemieniewo na odcinku granicy między Łęką a Brylewem i o spowodowaną tym szkodę w wysokości 60 grzywien. Sąd oddala roszczenia Dobrogosta, a decyzję co do rozgraniczenia Między Łęką a Brylewem na drodze sądowej lub polubownej pozostawia stronom (KoścZ 4, 393v-296); 1419 Borek Gryżyński świadczy wraz z bratem Jaśkiem Koszką [z Łęki Wielkiej] przeciwko Szczepanowi Brylewskiemu, że dokonywali ujazdu między Łęką a Brylewem wzdłuż słusznej granicy (WR 3 nr 729); tenże Borek oraz Szczepan i Pietrasz dziedzice z Brylewa winni stawić po 2 rozjemców w sprawie ustalenia granicy między wspomnianymi wsiami (KoścZ 4, 434v-435); 1543 w rozgraniczeniu Bylęcina [koło Krzywinia] z Karchowem wymieniona Dąbrowa Brylewska (KoścG 8, 575); 1557 Mac. Karchowski [dziedzic w Brylewie] oddaje Mikołajowi Borkowi Gostyńskiemu, dziedzicowi w Krzemieniewie 8 płos roli w Brylewie leżących przy granicy z Krzemieniewem od strony granicy z Bylęcinem aż do smugu zwanego Komosa (Komossa), który to smug z zaroślami (indago) dzieli wsie Brylewo i Krzemieniewo i znajdujące się pod Wysokim Lasem Brylewskim (Wissoki Lias Brilewski, Wissoky lyasz Briliewsky): część lasu oraz płone pastwiska, otrzymując w zamian opustoszałą dziedzinę Trzebiec; w smugu Komosa w Brylewie leży kamień (PG 19, 429v-430v; K 2, 321: K 3, 429); 1575 tenże Maciej wwiązuje Wojciecha Czarnkowskiego z tytułu długu w wysokości 2000 zł polskich w swoje dobra, między innymi w ogród w Brylewie położony za ratajem, 1 lochę łąki (Locha Ląnki) na Spothawcu [Spotawiecz, Szpotawiec?] w Brylewie, 1½ lochy łąki nad Spotawczem i wolny wyrąb drewna w Dąbrowie Brylewskiej (KoścG 29, 265-265v; K 3, 238 i 659); miejsce zwane Beglewo między Brylewem a Bylęcinem, Ostra Górka (Osthra Gorka) miejsce między Bylęcinem, Trzebcem, Kosowem i Brylewem (K 3, 516 i 695).

3. Własność szlachecka 1390-1404 Brylewscy [nieznani z imion]: 1390 Brylewski w sporze z Janem ze Szczytnik [koło Poznania] (Lek. 1 nr 1407), 1391 Brylewski w sporze z Janem, opatem z Wielenia (Lek. 2 nr 1407), 1393 Brylewski skarży Wawrz. Łęckiego [z Łęki Wielkiej koło Ponieca] o najazd na swoją dziedzinę (Lek. 2 nr 1496), 1394 Brylewski w sporze z panią Choryńską [żoną Wincentego z Choryni i Łodzi koło Stęszewa?] (Lek. Nr 2 1599); 1404 Brylewski pełnomocnikiem Jana Dokowskiego [z Dokowa Mokrego lub Suchego] w sprawie o Strżepin (KP nr 1958).

a. 1384-1407 Wojsław Brylewski z Brylewa (KP nr 411): a. 1384 patrz punkt 5, 1393 skarży Jaśka Koszkę [z Łęki Wielkiej koło Ponieca] o zagrabienie 12 grzywien (Lek. 1, nr 1627), 1394 w sporze z Maciejem Żydowskim [z Żydowa koło Śmigla], którego oskarżał o zabranie swemu bratu Michałowi [Brylewskiemu? Niżej Mirosława] „duplicem pecuniam” (Lek. 1 nr 1784), 1395-1398 w sporze z Janem Dymoczewskim zwanym Nadersza o przysądzone temuż janowi 7 grzywien żydowskich pieniędzy [?] (Lek. 1 nr 2596, 2628; Lek. 2 nr 1730), 1398 w sporze z Mikołajem Barankiem z Wronczyna [koło Stęszewa] którego oskarżał o zabicie swego brata [Michała?] i ucięcie palca u swej ręki (Lek. 1 nr 2585, 2695); 1400 Wojciech, czyli Wojsław Brylewski w procesie z Wyskotami: Maciejem, Andrzejem i Stroszynem (Staszim) o ½ Brylewa (Lek. 2 nr 2498); tenże [Wojsław] Brylewski wraz z braćmi Baworem i Liskiem (Liszek) procesuje się z Maciejem, Henrykiem i Stroszynem (Stroszin) o Brylewo (KP nr 60); 1407 tenże w sporze z Pietraszem Zimlińskim o prawa do Ziemlina (Wr 3 nr 333).

a. 1384-1398 Michał Brylewski: a. 1390 Świętosława, wdowa po Zawiszy z Murzynowa Leśnego [powiat pyzderski] oddala wraz z synami, Tomisławem i innymi pretensje Michała [B]rilewskiego do 15 grzywien (Lek. 1 nr 813); 1393 tenże Michał mąż Mirosławy, 1394 tenże [?] zabity.

a. 1384-1394 Wyszek (Wissek) Brylewski (WR 3 nr 64).

1397-14116 Marcin Brylewski, Bryl z Brylewa (WR 3 nr 117, 238, 573): 1397 skarży Bartosza z Jerki o gwałty uczynione w swej dziedzinie [Brylewie] (Lek. 2 nr 1996), 1399-1400 procesuje się z Pietraszem z Jerki oraz jego braćmi: Czemą, Bartoszem, Mikołajem i Szczedrzykiem, którzy zajęli gwałtem ½ jego dziedziny w Brylewie (Lek. 1 nr 2964, 2993; Lek. 2 nr 2488), 1405 wygrywa ten proces, uzyskując przysąd na ½ Brylewa (KP nr 2336, 2343), 1413 świadkowie Marcina i jego bratanka (filiaster) Szczepana świadczą przeciwko Czewlejowi i Katarzynie, żonie Janusza Jurkowskiego, że ½ Brylewa była własnością Marcina i ojca Szczepana, a następnie Szczepana zgodnie z ich listem przysądnym (WR 3 nr 493, 494).

1393-1394 Mirosława Brylewska z Brylewa, dziedziczka w Kietlicach, żona Michała Brylewskiego zostaję zasądzona na spłatę swego długu wraz z procentami, zaciągniętego na swej części w Kietlic u Jordana, żyda z Poznania (Lek. 1 nr 1471, 1889, 1890, 1895, 1913).

1413-1424 Szczepan Brylewski z Brylewa brat Macieja,
1413 tenże wyżej Marcin, 1416 tenże świadek (WR 3 nr 574), 1420 tenże świadczy przeciw Tomaszowi kmieciowi Dobrogosta Koleńśkiego, że nie sadzał jego „dwojcy” w kłodę i nie zabrał mu miecza oraz przeciwko [kmieciowej?] Święsze (Swancha), że nie zadał jej 6 ran (WR 3 nr 755, 756), 1420 tenże świadek (WR 3 nr 789, 852), 1424 tenże zabity.

1415 Bawor dziedzic w Krzemieniewie wraz z synem Janem i żoną Małgorzatą oddaje w zastaw Dobrogostowi Koleńskiemu dziedzicowi w Prusimiu, całą część Krzemieniewa z przynależnościami, część Wierzchucina [koło Gostynia] i część Brylewa za 50 szer. Grzywien i 10 grzywien groszy polskich (KoścZ 4, 157v-158; BR 628 nr 68); 1416 Hanczel Wyskota zwany Lisek (Lisco) i Andrzej, bracia rodzeni, dziedzice w Oporowie, sprzedali temuż Dobrogostowi całą ich część w Krzemieniewie, ½ Garzyna, ½ Wierzchucina i część Brylewa za 107 grzywien szer. groszy (BR 628 nr 80); 1417 Bawor z żoną Małgorzatą, dziedzic w Oporowie, sprzedają temuż Dobrogostowi całą 1/3 część Krzemieniewa, część Wierzchucina i 1/3 połowy Brylewa za 400 grzywien (KoścZ 25, 165v); 1421 Dobrogost [Koleński] z Prusimia sprzedaje Przybysławowi z Gryżyny stolnikowi poznańskiemu, za 600 grzywien całe swoje części w Krzemieniewie, Wierzchucinie, Brylewie, Garzynie i Rybniku [miejscowość nieznana powita kościański], które kupił u braci Wyskotów: Hanczela [s.?] Liska (Liskewny), Andrzeja, Baworra i jego żony Małgorzaty, dziedziców z Oporowa oraz u Bieniaszki, żony Jana z Wolikowa (KoścZ 25, 168v); Anna żona Dobrogosta Orusimskiego [Koleńskiego], dziedziczka w Krzemieniewie sprzedaje temuż Przybysławowi całą cześć swej ojcowizny w Krzeminiewie, Brylewie, Wierzchucinie, Drobninie, Garzynie i Rybniku za 1000 grzywien (KoścZ 25, 169); przeciwko sprzedaży wspomnianych dóbr Przybysławowi Gryżyńskiemu zakładają protest i zgłaszają do nich prawo bliższości Wyskotowie: Sobek Żytowiecki po swej bratanicy (filiastra) i jej synach, dając za wspomniane dobra tę samą cenę co Przybysław, Andrzej Bojanowski zapowiadając je „iuro dominiali alias pańskim” w imieniu swej żony Jadwigi, siostry rodzonej Dobrogosta Koleńskiego oraz Mikołaj Baworowski po swym bracie stryjecznym, dając za te dobra tyle, ile dał Przybysław Gryżyński (BR 628 nr 79 kop XIX w.); w sprawie między Sobkiem Żytowieckim a Jadwigą, siostrą Dobrogosta Koleńskiego o prawo bliższości do wspomnianych dóbr, taż Jadwiga przedstawia dokumenty ich sprzedaży z 1416-1417, jako nic nie wspominające o bliższości zaprzeczanej Przybysławowi Gryżyńskiemu (BR 628 nr 80 kop. XIX w.); Przybysław Gryżyński w sporze z Dobrogostem z Kamionny i Skrzydlewa oraz z Dobrogostem z Sierakowa [koło Kościana] o niewyclenie dziedzin: Krzemieniewo, Drobnin, ½ Brylewa, Garzyna, Wierzchucina i ¼ Rybnika (PZ 7, 171v).

1424-1434 Maciej Brylewski, dziedzic w Brylewie procesuje się z Wojciechem, opatem lubińskim i Jakubem, sołtysem z Kosowa o główszczyznę za swego brata Szczepana, zabitego przez wspomnianego sołtysa. Główszczyzna ma zostać wypłacona z dóbr sołtysa (WR 3 nr 1063).

1519 kop. XVIII w., Mikołaj Karchowski z żoną Barbarą sprzedają z prawem odkupu wikariuszom katedry poznańskiej czynsz roczny 8 grzywien i 16 groszy zapisany na połowach wsi Karchowo i Bylęcin [koło Krzywinia] oraz na całej ich części w Brylewie za 100 grzywien (CP 24, 46).

1581 pobór w części Macieja Szczurskiego od 4 zagrodników, w części Bartłomieja Junczyńskiego od 3 zagrodników, w części Jakuba Karchowskiego, czyli Bylęckiego [z Bylęcina koło Krzywinia] z 2 półł., z wiatraka w dzierż. dor. i 3 zagrodników (ASK I 6, 491v)

5. 1434 oficjał gnieźnieński w sporze między biskupem poznańskim a Przybysławem plebanem w Świerczynie przysądza temuż plebanowi, między innymi dziesięcinę snopkową z ról szlacheckich w Brylewie, a biskupowi dziesięcinę z ról nowo wykarczowanych i osiadłych tamże. Pełnomocnik plebana wywodził, że w Świerczynie kościół parafialny istnieje od przeszło 60 lat i należą doń wsie Ziemice, Bylęcin i Brylewo. Role w Brylewie, które obecnie uprawiają kmiecie: Mikołaj Czwartek, Marcin, Mac. Mambyertus, Zdziech, Mikołaj i Andrzej, Jan, Wojciech i Bogufał przed przeszło 50 laty były rolami folwarcznymi uprawianymi przez szlacheckich braci Michała, Wyszka, Szczepana i Wojsława. Pleban Przybysław przez prawie 30 lat od objęcia kościoła parafialnego pobierał z nich dziesięcinę snopkową aż do chwili, gdy wspomniani bracia zostali wypędzeni przez zbójów, a role ich były przez pewien czas opustoszałe. Szlachcice Maciej i Piotr obecni dziedzice wsi Brylewo przed 13 laty osadzili kmieci na tych rolach. Od czasu powstania wsi Brylewo z ról tych oddawano dziesięcinę snopkową, a Przybysław pleban w Świerczynie od 42 lat był w spokojnym posiadaniu tychże dziesięcin. Pełnomocnik biskupa poznańskiego wywodził, że do biskupa według starego zwyczaju należą dziesięciny snopkowe z ról kmiecych nowo wykarczowanych, między innymi w Brylewie. Poprzednicy biskupa spokojnie je pobierali aż do czasu, gdy pleban po wygaśnięciu wolnizny dla kmieci wdarł się w te dziesięciny czyniąc biskupowi przez 3 lata szkody do 10 grzywien co roku (ACC 18 k. 181-184v).