PONIKIEWSKI Józef PONIKIEWSKI Józef Stanisław Edward, porucznik Marynarki Wojennej, adiutant Naczelnego Wodza gen. Sikorskiego. Urodził się 30 listopada 1916 r. w Brylewie w powiecie leszczyńskim. Ochrzczony został w Świerczynie. Był synem właściciela Brylewa Hipolita i Elżbiety (Elizy) z Kęszyckich. Od roku 1926 uczęszczał do gimnazjum w Gostyniu i tam w 1934 r. zdał maturę. Przez rok studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu. W 1935 r. zdał egzamin (z trzecią lokatą na stu kandydatów) do Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu. Uczył się na Wydziale Morskim Szkoły. Po pierwszym roku nauki, 20 maja 1936 r., na żaglowcu Marynarki Wojennej ORP „Iskra", w grupie 25 podchorążych młodszego rocznika wziął udział w 4-miesięcznym rejsie szkoleniowym, którego celem były Baleary na Morzu Śródziemnym i Azory na Atlantyku. Rejs trwał do 23 września 1936 r. 15 października 1938 r. mianowany został podporucznikiem marynarki w korpusie oficerów morskich ze starszeństwem od 1 X 1938 z 14 lokatą (na 20). Krótko przed promocją Szkołę Podchorążych Marynarki przeniesiono do Bydgoszczy. Nowo promowanych oficerów przyjął Prezydent RP Ignacy Mościcki. Po ukończeniu Szkoły odbywał kurs aplikacyjny (specjalizację) na torpedowcu ORP „Mazur” (artyleryjski okręt szkolny). W maju 1939 r. został przydzielony na niszczyciel ORP „Grom", jako III oficer artylerii („Grom” posiadał 7 dział kalibru 120 mm).
30 sierpnia 1939 r. na pokładzie „Groma” wraz z dwoma innymi niszczycielami: "Burzą" i "Błyskawicą", opuścił Gdynię i popłynął do Anglii. 1 września późnym popołudniem dopłynął do portu Leith, a 8 września przeszedł do nowej bazy w Plymouth. Kilka dni później rozpoczął służbę eskortową na kanale La Manche w ochronie konwojów wychodzących na Atlantyk i wracających z tego akwenu. W związku z kłopotami zdrowotnymi Ponikiewski musiał opuścić okręt i przeszedł do służby na lądzie. 4 maja 1940 r. jego okręt „Grom” zatonął pod Narvikiem. 3 marca 1940 r. został dowódcą 3. plutonu 2. kompanii w Batalionie Szkolnym Marynarki Wojennej w Coetquidan we Francji. 22 marca 1940 r. wraz ze swoją jednostką został przeniesiony do Pont Chateau, a 25 kwietnia 1940 roku drogą morską przez Cherbourg do Plymouth w Anglii. Tam został zaokrętowany na okręcie-bazie ORP „Gdynia” (dawny statek pasażerski SS „Kościuszko”). Po rozwiązaniu batalionu Ponikiewski zgłosił się do Szkoły Specjalistów Morskich, gdzie od czerwca 1940 r. przez miesiąc pełnił funkcję dowódcy plutonu. 11 lipca 1940 roku otrzymał przydział na będący w budowie ścigacz artyleryjski ORP „Chart” („S-1”), gdzie objął funkcję oficera wachtowego. 22 sierpnia 1940 r. nastąpiło wodowanie ORP „Chart”, jednak 16 października 1940 r. na okręcie wybuchł pożar, którego skutki usuwano do końca stycznia 1941 r. (na skutek zatrucia dymem zmarł d-ca por. J. Sokołowski). Dopiero 31 stycznia 1941 ORP „Chart” wszedł do służby. Ponikiewski pływał na nim do marca 1941 r.
3 maja 1941 r. awansował na stopień porucznika w korpusie morskim. Wkrótce został wyznaczony na ordynansa, a następnie na adiutanta Naczelnego Wodza generała Władysława Sikorskiego. W okresie od października do 5 grudnia 1942 r. na krótko wrócił do służby liniowej i dowodził ścigaczem „S-2”. 25 maja 1943 r., poleciał z gen. Sikorskim – jak się później okazało - w ostatnią podróż. Droga wiodła przez Gibraltar i Kair do Iraku, gdzie Naczelny Wódz wizytował stacjonujące tam polskie jednostki. Droga powrotna prowadziła przez Bejrut, Palestynę i Kair do Gibraltaru. Józef Ponikiewski zginął 4 lipca 1943 r. krótko po godz. 23 w Gibraltarze, w katastrofie samolotu „Liberator”, wraz gen. Sikorskim i towarzyszącymi mu osobami. Ciało Ponikiewskiego odnaleziono w ciągu najbliższych dni. Pochowany na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark koło Londynu. Rodziny nie założył. Pośmiertnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami i Medalem Morskim. Jego szczątki zostały ekshumowane w dniu 2 grudnia 2010 r. i kilka dni później złożone w rodzinnej krypcie grobowej przy kościele w Oporowie.

Jarosław Wawrzyniak

Zdjęcia dotyczące Józefa Ponikiewskiego (1)

Zdjęcia dotyczące Józefa Ponikiewskiego (2)

Zdjęcia dotyczące Józefa Ponikiewskiego (3)

Więcej o kulisach katastrofy gibraltarskiej (m.in. zwłoki Ponikiewskiego z odciętą ręką)

Biogram na podstawie opracowania Augustyna Ponikiewskiego "Na zwołanie Ponikiewskich"

-----------------------------------------------------
Źródła:
Mariusz Borowiak, Mała Flota bez mitów 2, Gdańsk 2001, str. 265-273,
Dariusz Baliszewski, Bransoletka Zofii, Tygodnik „Wprost” nr 1152 z 31 grudnia 2005 r.,
Biogram na stronach internetowych www.klasaa.net (Historia Gminy Krzemieniewo),
Wybitni i zasłużeni profesorowie i absolwenci Gimnazjum i Liceum w Gostyniu - strony internetowe http://republika.pl/logostyn/zasluzeni.htm .