1.2. Por. dr Edmund Mroczkiewicz – lekarz szpitala w Stalagu II B Hammerstein

Edmund Mroczkiewicz (16 października 1902 - 08 lutego 1964 r.). Urodził się w Wągrowcu jako pierwszy syn z trójki dzieci małżeństwa Antoniego i Teresy z Markiewiczów. Rodzina Mroczkiewiczów wywodziła się z Litwy, którą około 1775 r. opuściła i osiadła na ziemiach Korony. Ojciec Antoni Mroczkiewicz był właścicielem sklepu kolonialnego, matka zajmowała się domem. W następnych latach przyszli na świat ich kolejni synowie: Stefan (ur.1905 r.) i Marian (ur.1909 r.) późniejsi farmaceuci.

W 1913 r. Edmund rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej i następnie w Państwowym Gimnazjum w Wągrowcu, będącym jeszcze w zaborze pruskim. W czasie nauki był obserwatorem i czynnym uczestnikiem ważnych wydarzeń historycznych tj. Powstania Wielkopolskiego oraz wyborów do Rady Miejskiej Wolnego Miasta Wągrowca, podczas których ojciec jego był komisarzem wyborczym. W dniu 27 lipca 1920 r. wstąpił ochotniczo do 14 pułku artylerii ciężkiej , w szeregach którego walczył do 30 września 1920 r. z bolszewikami na froncie. W 1922 r. uzyskał świadectwo dojrzałości i został studentem Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego. Podczas studiów należał do Korporacji „Lechia”. Pierwszą praktykę lekarską odbył jako student od 10 lipca do 20 października 1930 r. w Szpitalu Powiatowym w Wągrowcu. 9 marca 1932 r. został lekarzem, a 30 grudnia 1932 r. otrzymał tytuł doktora wszechnauk lekarskich. Pracę doktorską pisał u prof. dr Ludwika Skubiszewskiego, ojca Krzysztofa - późniejszego ministra spraw zagranicznych Polski.

Pracę zawodową rozpoczął w Publicznym Szpitalu Miejskim w Toruniu. Praktykował na oddziale wewnętrznym, następnie ginekologiczno-położniczym, a przez kolejne 4,5 roku do 30 września 1937 r. na chirurgii tego szpitala. Przeszedł szczeble od asystenta do zastępcy ordynatora oddziału chirurgicznego. W międzyczasie od 1 grudnia 1933 r. do 31 maja 1934 r. pracował w Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Poznańskiego u prof. dr A. Juracza. W wyniku wygranego konkursu 1 października.1937 r. został dyrektorem Szpitala Powiatowego w Kartuzach w połączeniu z funkcją ordynatora oddziału chirurgicznego. Wybór Kartuz nie był przypadkowy, gdyż dzięki ks. Zygmuntowi Poćwiardowskiemu poznał i zauroczył się pięknem Kaszub. Szpital pod jego kierownictwem zyskał renomę do tego stopnia, że miejscowi zamożni mieszkańcy przestali masowo korzystać z placówek medycznych Wolnego Miasta Gdańska.

Dr Edmund Mroczkiewicz był oficerem rezerwy służby sanitarnej WP. Przeszkolenie wojskowe przeszedł jeszcze podczas studiów. Od 18 lipca 1928 r. do 20 kwietnia.1929 r. był podchorążym Szkoły Podchorążych Sanitarnych w Warszawie, którą ukończył w stopniu plutonowego podchorążego. Następnie pełnił funkcje sanitarne w 61 pp i 67 pp. 17 sierpnia 1929 r. został sierżantem podchorążym i w tym stopniu 22 sierpnia 1929 r. został przeniesiony do rezerwy. Jeszcze przed obroną pracy dyplomowej, od 2 października do 11 listopada 1933 r. odbył ćwiczenia w 4 pułku artylerii lekkiej, co przyniosło mu stopień podporucznika rezerwy. W okresie zagrożenia niemieckiego w sierpniu 1939 r. został zmobilizowany do batalionu Obrony Narodowej „Kartuzy” i w szeregach tego batalionu zastała go wojna. 10 września 1939 r. przeniesiono go do Marynarki Wojennej, gdzie objął funkcję ordynatora oddziału I chirurgicznego Szpitala Morskiego nr 2 w Gdyni Grabówku. 7 października 1939 r. został na skutek likwidacji szpitala zwolniony z tej funkcji i stał się jeńcem wojennym.

Z Gdyni przez Przodkowo, Załęże trafił do Lęborka, skąd razem z innymi jeńcami przewieziony został do obozu jenieckiego w Czarnem (Hammerstein). Był to jeden z najcięższych obozów niemieckich znany z historii jako Stalag II B Hammerstein. Dr Mroczkiewicz spędził w tym obozie wszystkie lata niewoli. W jego historii odegrał niepośrednią rolę. Był obok innych lekarzy organizatorem szpitala obozowego, który z czasem stał się głównym szpitalem jenieckim na obszarze szczecińskiego Okręgu Wojskowego. W szpitalu tym kierował oddziałem chirurgicznym. Początkowo leczył tylko Polaków lecz w miarę niemieckich sukcesów przybywało pacjentów różnych narodowości, byli to: Francuzi, Belgowie, Jugosłowianie, Amerykanie, Rosjanie, Włosi, a także i wrogowie Niemcy. Mimo trudnych warunków, braku lekarstw i fachowego średniego personelu medycznego, dr Mroczkiewicz przeprowadzał skomplikowane operacje chirurgiczne. Cieszył się renomą doskonałego lekarza, z jego wiedzy fachowej korzystali także wojskowi lekarze niemieccy.

Obok działalności lekarskiej por. Mroczkiewicz podjął pracę konspiracyjną. Trudno jest dziś określić od kiedy włączył się w struktury podziemnej „Odry”.Uważa się, że to on zorganizował w Stalagu II B ekspozyturę organizacji i przez pewien czas był jej dowódcą . Ponieważ stałymi pacjentami dr Mroczkiewicza byli polscy oficerowie z pobliskiego Oflagu II D Gross Born, chirurgia szpitala w Czarnem stała się głównym punktem kontaktowym „Odry”. W okresie aresztowań członków organizacji we wrześniu 1944 r. zatrzymano również i por. Mroczkiewicza. Po kilkutygodniowym areszcie nikt go zeznaniami nie obciążył i powrócił do szpitala, gdzie nadal kierował chirurgią. W miarę zbliżania się Armii Czerwonej dr Mroczkiewicz zorganizował akcję wypisywania zaświadczeń lekarskich dla jeńców - żołnierzy radzieckich, w których uzasadniano chorobową przyczynę (rany) dostania się ich do niemieckiej niewoli.

Po wyzwoleniu obozu pozostał ze swoimi pacjentami do początków kwietnia 1945 r. Nie skorzystał z amerykańskich propozycji emigracji do USA. 2 kwietnia 1945 r. po pięciu latach niewoli powrócił do Kartuz. Objął ponownie obowiązki dyrektora szpitala i ordynatora chirurgii. Wojna dla niego się skończyła lecz w rodzinie pozostawiła niezagojone rany. Ojciec doktora został rozstrzelany przez Niemców w Kościanie, brata Stefana - ppor. Rezerwy - zabili Rosjanie w 1940 r. w Starobielsku. Szpital w Kartuzach ponownie zaczął leczyć pacjentów. W tym początkowym powojennym okresie dr Mroczkiewicz był jedynym lekarzem w szpitalu. Położył duże zasługi w organizację kartuskiego ośrodka zdrowia. Zorganizował i prowadził poradnię „K”, a od 1953 r. przychodnię RTG. Zorganizował także pogotowie ratunkowe, którego został pierwszym kierownikiem. W 1956 r. spowodował rozpoczęcie budowy nowego gmachu szpitala. Dopiero gdy w 1957 r. obsadzono w kartuskim szpitalu wszystkie etaty lekarskie zdecydował się na zrobienie II stopnia specjalizacji w chirurgii, którą uzyskał w 1958 r. W tym też roku szpital wizytował minister zdrowia prof. R. Barański. Efektem tej wizyty było wyróżnienie ministerialne szpitala. Oskarżony o klerykalizm został w 1960 r. zwolniony ze stanowiska dyrektora szpitala, a następnie „przegrał” konkurs i odszedł z funkcji ordynatora oddziału chirurgii. Pracy lekarskiej nie przerwał, przyjmował w przychodni i nadal kierował pogotowiem ratunkowym. Nie zaproszono go na uroczystości otwarcia nowego szpitala w 1962 r. Rozgoryczony zapadł na ciężką chorobę serca.

Zmarł w Kartuzach w 1964 r. Pogrzeb dr Edmunda Mroczkiewicza stał się wielką manifestacją wdzięczności i szacunku społeczeństwa Kartuz. Spoczął na miejscowym cmentarzu. Na nagrobku wyryto motto „Mało wymagał od świata, dużo od siebie”.

Por. rez. dr med. Edmund Mroczkiewicz ożenił się w 1945 r. z Anną Kreft. Z tego związku urodziło się troje dzieci. Były to dwie córki: Zofia (ur.1947 r.) i Wiesława (ur.1950 r.) oraz syn Antoni (ur.1949 r.).Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi i odznaczeniami resortowymi.

2. „Odra”- organizacja jeńców i robotników przymusowych
[ . . . ]
3. Dekonspiracja
[ . . . ]
4. Ekspozytura „Odry” w Stalagu II B Hammerstein
[ . . . ]
5 .Wnioski i refleksje
[ . . . ]

___________________________________________
mjr Andrzej Szutowicz
(rozdział 1.2. z jego opracowania „Bataliony ODRA”)