Więcej uzasadnione są uwagi co do postaci generała Dąbrowskiego, którą [Adam Mickiewicz] pokazał w drugim tomie „Pana Tadeusza”, lubo nie można go winić, że się nad Dąbrowskim krótko zatrzymał, kiedy i on sam ukazał się na Litwie tylko przychodem. Posłuchajmy jednak, jak Morawski pojmował Dąbrowskiego, raczej jak go malował:

„Wreszcie jakiż blady ów kolos naszych dziejów: Dąbrowski! Wystaw sobie bohatera ojaśnionego słońcem Rzymu, zatrącającego okropnie niemczyzną, przybranego w kurtę sarmacką, któryby piwniczemu Batorego ledwie do kroju przypadła, i w tej kurcie mówiącego znowu językiem Petrarki, rozumującego z wyższym smakiem o cudach sztuk Italii, w każdym kroku chcącego kopiować Czarnieckiego, w każdym czynie patrzącego na historyę, chciwego sławy, nie znaczenia zwykłego, najbieglejszego historyka i znawcę dziejów ojczystych, najtrafniejszego obserwatora charakteru narodowego, kobiet naszych, prawiącego ciągle tysiące śmiesznych dykteryjek o Polakach, wiecznie podciągającego stare pludry, zwinnego często lisa, zwłaszcza z cudzoziemcami, nakoniec kochającego Polskę szczerze, jako pole swej sławy, jako drogę do wielkiego imienia. Oto go masz zrysowanego lecz dopiero w części. Jestże takim w „Panu Tadeuszu”? Gdyby nie było mowy o legionach i imieniu Dąbrowskiego, możnaby w tym samym obrazie umieścić Biegańskiego, Hebdowskiego, Kopcia. Nikt go może bliżej nie znał ode mnie; nikomu się tyle nie zwierzał przez lat jedenaście, co mnie; przed nikim nie obnażał tak prawdziwego Dąbrowskiego jak przede mną, dlatego też ja może najmniej będę zawsze zaspokojony jego rysem. Autor [Mickiewicz] powinien był lepiej schwycić te rysy, gorliwiej o nie pytać, nie rojonego, lecz prawdziwego dać nam sławy naszej człowieka”.

_____________________

Lucyan Siemieński, „Portrety literackie” - „Żywot Franciszka Morawskiego” z tomu IV, Warszawa 1881.
(cytowany opis postaci Dąbrowskiego pochodzi z listu generała-poety do jego bratanka Józefa, kilkukrotnego posła na sejm berliński, z którym często korespondował „w materyach literackich lub politycznych”; opis ten cytują również Halina i Szymon Molendowie w „Trzech herbach jednego żywota?” LTK, Leszno 1984, określając powyższy fragment listu mianem „arcykapitalna charakterystyka Dąbrowskiego, prozą przecie pisana”).

_____________________
Dla www.klasaa.net
wypisał: Leonard Dwornik

Zamiar z roku 1841 wystawienia pomnika generałowi Dąbrowskiemu w Poznaniu