Myśl uczczenia pomnikiem kosowskich ofiar Wielkiej Wojny — w okresie walk toczonych o granice Rzeczypospolitej 1918-1921 nie była sądzona młodzieży kosowskiej żadna ofiara z życia — powstała w duszy piszącego te słowa w r. 1922, gdy po powrocie do wsi rodzinnej uświadomił sobie po dokładnym przeglądzie wielkość i wagę krwawego haraczu, który Kosowo opłaciło w zawierusze dziejowej, przynoszącej ziemiom polskim niepodległość. Roczniki 1885-1895 przetrzebiono niemiłosiernie. Oderwano je od pracy na roli, przy warsztacie, w kopalni, rzucono na wszystkie fronty, częstokroć przeciw braciom z innych zaborów, kazano walczyć wbrew ich woli przeciw państwom, mającym przyczynić się do wskrzeszenia Polski.

Nie! rodakom tym, rówieśnikom. współtowarzyszom swym i współuczniom niegdyś szkoły w Siemowie, pośród których byli najlepsi przyjaciele młodzieńczych lat i rodzony brat, Antoni, postanowił autor wznieść pamiątkę widomą, utrwalić ich nazwiska na parę bodaj set lat, dać wyraz swemu przekonaniu, że wszyscy oni w wielkim planie Opatrzności byli narzędziami w ręku Boga dla wrócenia wolności Ojczyźnie, że położyli młode głowy za to, czem my się cieszymy: za niepodległość. Tragizm ich w tem, że umierali w mrokach nocy, zanim nad Polską wzeszło słońce.

W lecie 1923 r. wykonał pierwszy projekt pomnika artysta-modelator, wybitny członek grupy konstruktywistów warszawskich, Mieczysław Szczuka, zmarły w r. 1926 w tragicznym wypadku w Tatrach. Rysunek ten przedstawiony władzom powiatowym, zbadany technicznie w dniu 22. grudnia 1923 przez Państw. Inspekcję Bud. w Rawiczu, uległ w wojewódzkim urzędzie konserwatorskim i w min. spraw wewn. w Warszawie znacznym zmianom. Do budowy przystąpić było można dopiero w lecie 1924 r.

Miejsce pod pomnik obrał projektodawca i fundator w Kosowie, u rozdroża ulicy wiejskiej prowadzącej od Sieniowa ku St. Gostyniowi i odnogą ku szosie gostyńskiej, na gruncie zagrody swego ojca, Tomasza Skorupki, na tle domu mieszkalnego, należącego od wieku XVIII do rodziny Klupsiów, z których Kasper w r. 1848 brał udział w walkach powstańczych i odsiadywał karę w twierdzy w Toruniu, skąd w czasie burzy udało mu się zbiec z innymi na czołnach przez Wisłę. W dzień świętych Piotra i Pawła 1924 budowa pomnika była ukończona: dnia tego dokonał jego poświęcenia ks. dziekan dr Ludwik Sobkowski, proboszcz starogostyński.

Wykonawcy trzymali się ściśle rysunków zaakceptowanych przez władze, które zarządziły co następuje: „Wykonanie pomnika przewiduje się w całości z surowej cegły, fugowanej białym wapnem, a nie cementem. Tablicę z piaskowca z napisem złoconym wpuszcza się na 6 cm. Zakończenie figury stanowi krzyż z kutego żelaza. Budowli nadano kształt ściętego, zwężającego się u góry czworościanu wysokości 2 m, wznoszącego się na cokole 65 cm, zakończonego dwoma kondygnacjami wysokości 14 cm i krzyżem 70 cm. Centrum ściany przedniej zajmuje płyta następującej treści:

Data 1923, wcześniejsza o rok od faktycznej budowy pomnika, pochodzi stąd, że przy zamawianiu tablicy nie przewidywano całorocznego opracowywania projektu w poszczególnych instancjach. Wykonaniem prac budowlanych kierował p. Andrzej Majchrzak z Karchowa, snycerz, rzeźbiarz, stolarz w jednej osobie, mnogością i rodzajem uzdolnień Walentego z Grabonoga przypominający. Przed domem jego wznosi się rzeźba Kościuszki na koniu, dzieło własnej jego roboty. Rozmiarami i pomysłem pomnika kosowskiego posłużono się przy budowie analogicznego, choć w szczegółach różnego pomnika dla poległych w Belęcinie, wystawionego sumptem p. Ptaszyńskiego.

Pokryty w r. 1927 tynkiem koloru blado szarego, urozmaiconego na powierzchniach ściennych figurami geometrycznymi, stoi pomnik poległych w Wojnie Światowej Kosowian jako arka przymierza, węzeł tradycji między przeszłością a przyszłością, jako ucieleśniona pamięć, wdzięczność i miłość tych, którzy odeszli w dniach wywalczenia dzisiejszej wolnej Polski.

_______________________
Źródło:
„Kronika Gostyńska – Jednodniówka Regjonalna”, (seria II, nr 9), Gostyń, dnia 10 lutego 1931 r.

________________________
dla www.krzemieniewo.net
wypisał: Leonard Dwornik

Zdjęcie kosowskiego pomnika i wzmianka o nim Tomasza Skorupki w pamiętniku „Kto przy Obrze temu dobrze”