Lata 1945 i 1946, to kres istnienia wielkiej własności ziemskiej na terenie gminy Krzemieniewo. Wynikało to z polityki rolnej realizowanej w naszym państwie przez nowe władze, co zapisane zostało w dekrecie PKWN o reformie rolnej z 6.09.1944 roku. Dekret ten zakładał przejęcie na cele reformy nieruchomości ziemskie, stanowiące do tej pory własność: Skarbu Państwa; obywateli Rzeszy Niemieckiej i obywateli polskich narodowości niemieckiej; osób skazanych prawomocnie za zdradę stanu i kolaborację z okupantem; osób fizycznych lub prawnych, jeżeli obszar ziemi przekraczał 100 ha powierzchni ogólnej lub 50 ha użytków rolnych, a na terenie byłej Polski Zachodniej (województwa: poznańskie, pomorskie i śląskie) 100 ha użytków; nieruchomości ziemskie skonfiskowane z innych przyczyn prawnych. Zgodnie z tymi regulacjami, na terenie gminy Krzemieniewo reformie podlegać miały następujące majątki ziemskie: Bielawy (własność majora Płochowskiego), Brylewo (własność Ponikiewskich), Drobnin (własność Ponikiewskich), Garzyn (własność Müllerów), Górzno (własność Müllerów), Lubonia (własność Morawskich), Mierzejewo (własność Żółtowskich z Czacza), Oporowo (własność Morawskich), Pawłowice (własność Mielżyńskich). Majątki te przed II wojną światową należały do przodujących w produkcji roślinnej i zwierzęcej. Stosowano tam nowoczesne metody uprawy ziemi, co przekładało się na efekty gospodarowania. Ich właściciele pełnili ważne funkcje w administracji państwowej, wojsku. Ich dwory i pałace tętniły życiem, a gośćmi byli znani twórcy kultury, politycy i hierarchowie kościoła. Ludzie ci angażowali się także w różne działania na rzecz miejscowego społeczeństwa. To wszystko skończyło się jednak w 1939 roku. Najpierw okupacja hitlerowska, a po wojnie nowa władza i jej pomysły nawołujące do tzw. sprawiedliwości społecznej, wywróciły wszystko do góry nogami. Zmienił się świat, zmienili ludzie, zmieniły się również sposoby gospodarowania. Wiele pamiątek z tamtych czasów przepadło bezpowrotnie, wiele budowli popadło w ruinę, są też takie, które można jeszcze uratować. O dawnej świetności tych miejsc świadczy ocalała zabudowa dworska i folwarczna (niektóre budynki są jednak w fatalnym stanie), jak również przechowywane w archiwach różne dokumenty o charakterze źródłowym. Te dokumenty dotyczą konkretnych osób, miejscowości, instytucji, organizacji oraz wydarzeń. Spora ich część związana jest z dawną własnością ziemską i jej posiadaczami. Wiele informacji na ten właśnie temat na naszej stronie zostało już zamieszczonych, a kolejne czekają na opracowanie.
Ostatnio naszą uwagę zwrócił zbiór znajdujący się w Archiwum Państwowym w Lesznie, przechowywany pod nazwą: „Państwowe Nieruchomości Ziemskie Zarząd Okręgowy w Poznaniu. Zespół Oporowo”. Po jego wnikliwej analizie okazało się, że jest on skarbnicą wiedzy na temat tego, jak wyglądała sprawa przejmowania majątków w Oporowie i Luboni na rzecz Państwowych Nieruchomości Ziemskich, by w końcu utworzyć tam Państwowe Gospodarstwo Rolne. W zbiorze tym znajdują się różne zestawienia inwentaryzacyjne odnoszące się do wyposażenia siedzib byłych właścicieli, ilości i stanu budynków mieszkalnych i gospodarczych pracowników, inwentarza żywego oraz maszyn i narzędzi rolniczych. Z lektury tych dokumentów wynika, że majątki te przetrwały wojnę w dość dobrej kondycji. Z pożogi wojennej ocalało również wiele wcześniejszego wyposażenia, dzięki czemu bez zbędnych inwestycji można było, choć w zmienionych zupełnie realiach, wrócić do tego, co robiono tutaj od wieków, czyli uprawy ziemi.

Teksty źródłowe Lubonia:
SPIS BUDYNKÓW MAJĘTNOŚCI LUBONIA 30.06.1945
INWENTURA MARTWEGO INWENTARZA MAJĄTKU LUBONIA 2.20.1945
INWENTURA INWENTARZA ŻYWEGO MAJĄTKU LUBONIA 2.20.1945
WYKAZ MASZYN I NARZĘDZI ROLNICZYCH - STAN NA PAŹDZIERNIK 1946

Teksty źródłowe Oporowo:
WYKAZ MEBLI I INNYCH RUCHOMOŚCI PRZEJĘTYCH W DNIU 22.06.1946
OPIS BUDYNKÓW W MAJĄTKU OPOROWO 22.06.1946
WYKAZ MASZYN I NARZĘDZI ROLNICZYCH - STAN NA 31.10.1946
OPIS BUDYNKÓW W MAJĄTKU OPOROWO - STAN NA PAŹDZIERNIK 1946

Zdjęcia:
DWÓR W LUBONI (STAN NA 31.10.2011)
DWÓR W OPOROWIE (STAN NA 27.12.2011)

----------------------------------------------------------
Opracowanie materiału: E. J. K.