Szanowni Państwo,

Serdecznie dziękuję za zaproszenie do udziału w tak ważnej i miłej uroczystości. Cieszę się ogromnie, że myślami, duchem mogę być z Państwem i współprzeżywać upamiętnienie Franciszka Ksawerego Bujakiewicza. Artysty ważnego dla miejsca, którego mieszkańcy chcą pamiętać i pamiętają o nim i jego dziele.

Franciszek Ksawery Bujakiewicz urodził się w 1856 roku w Mierzejewie, jako syn zarządcy dóbr ziemskich. W 1882 roku, jako już dojrzały mężczyzna zdecydował się na wyjazd do Monachium i podjęcie studiów malarskich na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych. Poprzedziła je nauka w prywatnej pracowni malarstwa, która pewnie nie wiele mu dała jako przyszłemu artyście. I tak 21 października w księdze immatrykulacyjnej Akademii Sztuk Pięknych pojawił się wpis z jego nazwiskiem. Naukę rozpoczął od pierwszego stopnia akademickiego wykształcenia, czyli od Antikenklasse. Przyszli adepci sztuki uczyli się rysunku kopiując gipsowe modele antyczne w pierwszym okresie nauki, a po opanowaniu tej sztuki, doskonalili swoje umiejętności rysując z żywego modela. Kolejnym etapem artystycznego wykształcenia, który przeszedł Franciszek Bujakiewicz, była nauka w tzw. Malschule, czyli nauka malarstwa. Podjął ją w 1885 roku, wpis w księdze immatrykulacyjnej pojawił się pod datą 26 października 1885 roku. Tym razem znamy mistrza, u którego się kształcił. Był nim malarz historyczny, Węgier Alexander Liezen-Mayer, autor patetycznych i wspaniałych malarsko scen z dziejów narodu węgierskiego. Niebywale utalentowany, jako artysta, nie miał, w przeciwieństwie do swoich akademickich kolegów, wielu polskich uczniów. Do najbardziej znanych zaliczyć można Stanisława Janowskiego, męża Gabrieli Zapolskiej oraz Stanisława Kaczora Batowskiego. Obaj podjęli studia, gdy Franciszek Bujakiewicz opuścił już mury akademii.

Jego tryb nauki nie jest niczym zaskakującym wobec ówczesnych zwyczajów akademicko-uniwersyteckich. Studenci zmieniali uczelnie po jednym-dwóch semestrach, wędrowali po Europie w ślad za swoim ulubionym lub po prostu sławnym profesorze. Zmieniali uczelnie, miasta, przerywali studia by po jakimś czasie znowu do nich wrócić. Nie istniał, znany nam, system kilkuletniej nauki zwieńczonej dyplomem określonej Alma Mater.

W wystawach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie wziął udział tylko raz. W 1886 roku pokazał dwa obrazy. Oleje: Przed kuźnią o wymiarach 52,5 x 37,5 cm oraz Powrót z targu – bez wymiarów. Oba obrazy znalazły nowych właścicieli.

Częściej wysyłał swoje obrazy do Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. W latach 1884, 1886, 1888 oraz 1892 i 1893 brał udział w organizowanych przez krakowskie stowarzyszenie pokazach. Jednak Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie przygotowany przez Emanuela Świeykowskiego z okazji pięćdziesięciolecia działalności o Franciszku Bujakiewiczu wspomina urywkiem zdania zaledwie: „Bujakiewicz Fr., wystawia 1884–1888”.

Aktywność Franciszka Bujakiewicza w polskim życiu artystycznym nie była więc duża. Nie współpracował z pismami ilustrowanymi, co było powszechnym zwyczajem ówczesnych twórców. Nie sprzedawał swoich obrazów w żadnym ze znanych salonów sztuki czy antykwariatów warszawskich. Nie pokazywał swoich dzieł na monachijskich wystawach organizowanych w Glaspalast. Nie należał do bawarskiego Kunstvereinu.

Artysta zmarł w 1917 roku w Monachium. Umierał samotnie w śródmiejskim szpitalu. Jego ostatni adres to Turkienstrasse – ulica położona w dzielnicy uniwersyteckiej, w niewielkiej odległości od Akademii Sztuk Pięknych, chętnie zamieszkiwana przez artystów. Dzisiaj zachęcająca do spacerów licznymi antykwariatami i kafejkami. W czasach Bujakiewicza - sąsiedztwem znanych artystycznych kawiarni, jak CafeStephania, Simplicissmus – adres studenckiej międzynarodowej braci.

Twórczość Franciszka Bujakiewicza znana jest dzisiaj z kilku obrazów o tematyce rodzajowej. To sceny zimowe – przejazdy saniami przez zaśnieżone pustkowia i niewielki obrazek na desce przedstawiający wojaka stojącego z dwoma wierzchowcami przy studni. Wszystkie prace znajdują się w kolekcjach prywatnych. Należy żałować, że artysta o takiej biegłości technicznej i niewątpliwym talencie malarskim, pozostaje wciąż postacią w tak niewielkim stopniu rozpoznaną.

Dzisiejsza uroczystość pozwala mieć nadzieję, że uparci badacze regionalnej historii trafią na ślady życia i twórczości tego godnego uwagi artysty. Uzupełnią w ten sposób wiedzę o twórcy urodzonym na Mierzejewskiej ziemi, a jednocześnie pogłębią informacje o jakże ważnym w historii malarstwa polskiego okresie i środowisku.

Niech wmurowana tablica przypomina o postaci godnej pamięci i pracy nad przywróceniem jej kulturze polskiej.

Eliza Ptaszyńska

________________________
Przypisy LD

Eliza Ptaszyńska jest kustoszem działu Sztuka w Muzeum Okręgowym w Suwałkach. Dział Sztuki kolekcjonuje eksponaty i prowadzi badania naukowe w zakresie polskiego malarstwa i sztuki użytkowej XIX i XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem artystów związanych z Suwalszczyzną.
Najliczniejszy jest zbiór malarstwa. Podstawą zbioru są prace malarzy tworzących w drugiej połowie XIX wieku, którzy związani byli ze środowiskiem artystycznym i akademickim Monachium. Badając twórczość urodzonego w Suwałkach Alfreda Wierusz-Kowalskiego odkryła błędne przypisywanie temu malarzowi pseudonimu „J.Konarski” i udowodniła, że pseudonimem tym posługiwał się Franciszek Ksawery Bujakiewicz, czego świadomie nie eksponowała w powyższym liście, skromnie uzasadniając to stwierdzeniem: … bo to był dzień Bujakiewicza, tekst ulotny, nie chcialam malarzowi nic ujmować. …


________________________
Mierzejewo, 9 grudnia 2017 r.