|
Franciszek Morawski
Mucha
W pewnej budowie przepychu, porządku
Siedziała Mucha, zamyślona, w kątku.
Bo że muchy ustawnie ponuro patrzają
i głowę często łokciem podpierają,
i często skronie zmarszczają –
stąd pochodzi, że rozumu mając mnóstwo wielkie,
aż do gruntu przeniknąć pragną rzeczy wszelkie.
Taka więc mądra Mucha tu siedziała,
to raz twarz swą wykrzywiała,
to swe oczy wywracała,
nareszcie w zamyśleniu raptem się ozwała:
„Skąd się to wszystko, co ja widzę, wzięło?
Czy jeszcze oprócz tego kto się gdzie znajdzie
i czy to jego ma być całe dzieło?
Nie, ja tego nie pojmuję!”
„Sztuka – ozwie się stary Pająk – sztuka
tę budowę wystawiła
i jeśli tępy wzrok cię nie oszuka,
ujrzysz, jak prawo z porządkiem złączyła;
i to dowodzi, że budowa cała
z pomocą sztuki tworzyć się musiała”.
Tu Mucha mądra głośno się rozśmiała:
„Sztuka? – z szyderstwem rzeknie przędzomistrzowi. –
Co to jest sztuka? Niech mi kto odpowie.
Nic nie jest więcej jak szczere marzenia.
Bo cóż jest ona, powiedz, i przez jakie
sposoby masz mi dowieść jej istnienia”. –
„Co jest? – rzekł Pająk – Wierz mi, Mucho miła,
na to są głowy nasze lada jakie,
lecz spojrzyj na moją robotę –
na przykład gdyby kiedy przemówiła,
to nie śmiałbyś się? Żeby mą istotę,
nie widząc, dojść się siliła
i żeby utrzymywała,
że przez się samą powstała”. –
„A co za bajka nudna, niegodziwa!
Nie wiem, jak dotąd mogłam być cierpliwa.
Naucz się, kiedy chcesz być oświecony,
jak ten dom cały został postawiony.
Niegdyś w to miejsce przypadkiem przybyły
wiele kamyków rodzaju jednego
i z wolna jeden leząc na drugiego,
coraz się bardziej kupiły.
Stąd powstał wielki kamień wydrążony,
w którym ja i ty potem utworzony.
Może być co jaśniejszego?”
„Mucho – rzekł Pająk, zimno przeczuwając
i w środek przędzy swojej się cofając –
prawdę powiadasz, że nic jaśniejszego
nad obłąkanie rozumu twojego!”
______________________________
Komentarz edytorski i objaśnienia MK:
Podstawa edycji: autograf z Biblioteki PAN w Kórniku (sygn. 1477 – wiersze różne ze zbiorów Tytusa Działyńskiego). To jedyna bajka, przy której Morawski postawił datę i miejsce jej powstania, oraz jedną z trzech, których przekazy opatrzone są datą. Mucha snująca refleksje jest też bohaterką bajki „Mucha filozof”. Są to rozważania o tworzeniu i sztuce.
*/ Werbcze (Małe i Wielkie) to sąsiednie miejscowości na Polesiu Wołyńskim, koło Stepania (dziś: Ukraina), należące do dóbr stepańskich hrabiów Worcellów, z którymi spokrewniona była po kądzieli żona Morawskiego, Aniela z Wierzchowskich (1801-1826); jej dziadkiem był hrabia Stanisław Worcell (zm. W 1778 r.), kasztelan halicki. Być może generał odwiedził w Werbczu rodzinę swojej przyszłej żony, którą poślubił w 1820 r., a poznał kilka lat wcześniej u Czartoryskich w Puławach.
Powrót do spisu treści edycji z 2017 r.
|
