Z inicjatywą ustanowienia Wyróżnienia wystąpił Leonard Dwornik podczas uroczystych obchodów 150. Rocznicy śmierci Franciszka Dzierżykraj-Morawskiego. Postacią generała-poety na poważnie interesował się od początkowych lat XX w. Około roku 2005 zainicjował utworzenie, poświęconej lubońskiemu twórcy, podstrony w zakładce „Utwory literackie” na stronie „Historia Gminy Krzemieniewo”. Pogłębiana przez następne lata wiedza o życiu i twórczości „lubońskiego wieszcza” spowodowała, że organizatorzy obchodów rocznicowych włączyli go do swojego kręgu, przydzielając m.in. opracowanie okolicznościwego wydawnictwa książkowego. Miał też istotny udział w tworzeniu szczegółowego programu uroczystości. Przy tej okazji doszedł do przekonania, że zarówno twórczość jak i sama postać „wybitnego Wielkopolanina z Luboni”, godne są zachowania w pamięci potomnych, a szczególnie mieszkańców Gminy Krzemieniewo.

Ponieważ program obchodów był już zamknięty, podjął samodzielne poszukiwania jakiejś formy długotwałego chronienia pamięci o Franciszku Dzierżykraj-Morawskim. Jedną z rozważanych form było ustanowienie jakiejś cyklicznej nagrody dla osób propagujących tę postać. Nagroda wiązała się jednak z koniecznością poszukiwania mecenasa czy sponsora materialnego jej wyrazu, a na to nie było już czasu i groziło „upolitycznieniem” trybu wyboru laureatów. Dlatego zdecydował się na formę wyróżnienia honorowego, którego głównym wyrazm byłby dyplom i możliwie godna oprawa jego wręczenia.

Te warunki były bardziej realne, więc zdecydował się na dopracowanie szczegółów takiego pomysłu. Przede wszystkim postanowił, że w nazwie musi znaleźć się, bardzo kojarzone z lubońskim generałem-poetą, słowo „Dzierżykraj”. W akcie założycielskim nieco rozluźnił merytoryczny zakres dokonań wyróżnianych osób, umożliwiając honorowanie osiągnięć krzewiących różne obszary szerzej rozumianej kultury. Jako gwarancję neutralności wyboru laureatów przyjął formułę kapituły, z wyłącznym jej prawem do uznaniowego wyznaczania laureatów kolejnych edycji.

Uznając, że sceneria i adytorium pawłowickiego seminarium będzie niepowtarzalną okazją godnej oprawy wręczenia takich wyróżnień, przeszedł od pomysłu do realizacji. Opracował Akt Ustanowienia i graficzną formę dyplomu, autokratycznie (nie było jeszcze Kapituły) ustalił pierwszych laureatów oraz we własnym zakresie sformułował uzasadnienia i przygotował stosowne dyplomy indywidualne.

Jako, że było już za późno na formalne włączenie inauguracyjnej edycji „Dzierżykraja” do programu uroczystości rocznicowych, inicjator postanowił wykorzystać w tym celu swoje programowe wystąpienie prezentujące opracowane przez niego okolicznościowe wydawnictwo książkowe. Wystąpienie to zakończył nadprogramowym odczytaniem powyższego Aktu Ustanowienia oraz wręczeniem trzech pierwszych dyplomów „Dzierżykraja”. Organizatorzy obchodów nie protestowali i nie przerwali tego niespodziewanego elementu uroczystości. Idea Honorowego Wyróżnienia „Dzierżykraj”, choć niejako „kuchennymi drzwiami”, z fazy pomysłu przeszła więc do „przestrzeni publicznej”. Jak długo będzie w niej funkcjonować, to się okaże.

Akt Ustanowienia minmalnie zmodyfikowany w roku 2016

KALENDARIUM całej historii Wyróżnienia