(kompendium wiedzy o kampanii rosyjskiej 1812 r. - z ilustracjami Henryka Dwornika)
Wieść o wyprawie Napoleona na Rosję rozbudziła wśród Polaków olbrzymie nadzieje na odbudowę własnego państwa – i to w granicach z 1772 r. Powołana na ziemiach zaboru rosyjskiego Konfederacja Generalna Narodowa wezwała wszystkich Polaków do porzucenia obcej służby i włączenia się do walki z Rosją. Wezwania tego usłuchali nawet ci, którzy – jak książę Adam Czartoryski – nadzieje na częściowe choćby odzyskanie przez Polskę niepodległości wiązali z Rosją.
Napoleon nie zamierzał jednak wcale Polski odbudowywać. Choć nie wykluczał on tego, że w przyszłości – po zwycięstwie nad Rosją – powstanie na ziemiach polskich jakieś państwo, w którym jakiś jego krewny lub marszałek obejmie funkcję monarchy, to w 1812 r. interesował się on głównie zaopatrzeniem swych wojsk i poborem rekruta. Polakom nie obiecał nic.
Wyprawa Napoleona na Rosję nie była aż tak krwawa. Wynikało to z przyjętej przez Rosjan strategii: ich armia wycofywała się przed silniejszym liczebnie przeciwnikiem, niszcząc i ogałacając z żywności opuszczone tereny (taktyka spalonej ziemi). Błąd Napoleona polegał na tym, że nie docenił on istniejących w rosyjskim imperium trudności komunikacyjnych i klimatycznych, ani też zdolności Rosjan do poświęceń w obronie zagrożonej przez wroga ojczyzny.
We wrześniu 1812 r. Napoleon – zdawałoby się – dopiął swego. Jego Wielka Armia, osłabiona co prawda morderczymi bitwami o Smoleńsk (17 VIII) i pod Borodino (7 IX) zajęła Moskwę. Napoleon był przekonany, że zdobycie dawnej stolicy rosyjskiego imperium zapewni wojsku niezbędną aprowizację i zmusi cara Aleksandra I do podjęcia rozmów o warunkach korzystnego dla Napoleona pokoju. Car jednak, zamiast skapitulować, kazał Moskwę po prostu… spalić. Francuzi nie mogli miasta utrzymać dłużej.
19 października 1812 r. cesarz zarządził odwrót. Jego Wielka Armia liczyła już tylko 100 000 żołnierzy. Reszty dzieła zniszczenia dopełniły wyjątkowo wczesna i surowa zima, a także konieczność powrotu ogołoconym z żywności szlakiem na Smoleńsk. Przeprawiając się pod ogniem rosyjskich dział przez nienormalnie, jak na listopad, rozlaną Berezynę Napoleon miał 30 000 żołnierzy, a i z nich przeżyła ledwie połowa. Napoleon uciekł saniami do Warszawy, a stamtąd do Paryża. Epoka napoleońska wielkimi krokami zbliżała się do nieuchronnego końca.
KALENDARIUM
Kwiecień 1812 - Rosja wydaje Francji ultimatum: Napoleon musi wycofać wojska z Prus i Księstwa Warszawskiego jako wstęp do wytyczenia nowych granic w Europie
23/24.06.1812 - W nocy siły Wielkiej Armii liczącej 530 000 żołnierzy przekraczają Niemen - początek wojny francusko-rosyjskiej
28.06.1812 - Napoleon wkracza do Wilna
14.07.1812 - Car Aleksander I na żądanie generałów opuszcza Pułtusk
26.07.1812 - Bitwa pod Ostrowem, która opóźnia marsz Napoleona
17.08.1812 - Napoleon wkracza do spalonego przez Rosjan Smoleńska
07.09.1812 - Nierozstrzygnięta bitwa pod Borodino
(akwarelka, oryginał 11x17 cm)
(akwarelka, oryginał 11x14,5 cm)
15.09.1812 - Napoleon wkracza do Moskwy - wybucha pierwszy pożar
15.10.1812 - W Moskwie pada pierwszy śnieg
19.10.1812 - Rozpoczyna się odwrót z Moskwy
30.10.1812 - Po raz pierwszy chwycił silny mróz
31.10.1812 - Rozpętała się pierwsza śnieżna zamieć
09.11.1812 - Napoleon dociera do Smoleńska
14.11.1812 - Napoleon opuszcza Smoleńsk
22.11.1812 - Napoleon dowiaduje się, że most na Berezynie został spalony
(akwarelka, oryginał 13x15,5 cm)
28.11.1812 - Armia Napoleona przeprawiła się przez Berezynę
05.12.1812 - Napoleon opuszcza swoją armię i wyrusza do Paryża
18.12.1812 - Napoleon przybywa do Paryża
BILANS
Straty jakie poniosła Wielka Armia w Rosji były przerażające. W Rosji pozostało na zawsze ponad 330 tysięcy napoleońskich żołnierzy, w tym 60 tysięcy żołnierzy poległo w bitwach i potyczkach, zaś blisko 120 tysięcy zmarło z chorób, mrozu, głodu i wyczerpania. Prawie 150 tysięcy dostało się do rosyjskiej niewoli, z której powrócili na dobrą sprawę dopiero latem 1814 roku, już po abdykacji Napoleona. Biorąc pod uwagę, że w czerwcu 1812 roku rosyjską granicę przekroczyło ponad 420 tysięcy żołnierzy Wielkiej Armii, stanowiło to prawie 80 procent stanu wyjściowego armii. W grudniu 1813 roku udało się zmobilizować w Prusach i Księstwie Warszawskim zaledwie 30-tysięczną armię. Te 30 tysięcy musiało teraz stawić czoła blisko 140-tysięcznej armii Kutuzowa!
Na rozległych przestrzeniach rosyjskiego imperium przepadł kwiat napoleońskiej armii. Ubytek krwi był tak duży, że cesarstwo francuskie nie mogło się już z tego ciosu podźwignąć. Okazało się, że Napoleona i jego armię można jednak pokonać. Wojna z Rosją uwidoczniła jeszcze jeden fakt: większość napoleońskich marszałków wypadła słabo lub w najlepszym razie, przeciętnie. Najwyższe noty zebrali Davout (bez wątpienia najlepszy marszałek cesarza, jedyny mogący się z nim równać) i Ney (jego niesamowitą odwagę docenili nawet generałowie rosyjscy).
Jeśli ktokolwiek wtedy pomyślał, że po tak strasznej klęsce dni cesarza są już policzone - był w błędzie. Już cztery miesiące później Napoleon powrócił. Koalicję antyfrancuską czekała teraz najdłuższa i najbardziej krwawa kampania z dotychczas stoczonych z cesarzem Francuzów. Miała się rozegrać na ziemiach niemieckich, a jej kulminacyjnym punktem będzie "bitwa narodów" pod Lipskiem.
_______________________________
Źródła:
teksty:
WSTĘP z http://wiadomosci.polska.pl/kalendarz/kalendarium/article.htm?id=48067
(Bartłomiej Kozłowski: „Początek wyprawy Napoleona na Rosję”)
KALENDARIUM z http://p.r.webpark.pl/nap_kalendarium.html
(„Kalendarium życia Napoleona Bonaparte”)
BILANS z http://napoleon.gery.pl/kampanie/rosja14.php
(Szymon Jagodziński: „Bilans kampanii rosyjskiej”)
ilustracje:
Henryk Dwornik (1914-1993) – wybrane obrazki z niepublikowanej sagi rysunkowej „Mauritius” (wielopolowa akwarela malowana w Mierzejewie ok. 1983 r. – oryginał w posiadaniu rodziny).
________________________
Dla www.klasaa.net zebrał
i opracował: Leonard Dwornik
Oda Franciszka Morawskiego NA POWRÓT WOJSKA 1812
P.S. Franciszek Morawski (późniejszy generał-poeta z Luboni) uczestniczył zarówno w kampanii rosyjskiej jak i w kampanii saskiej, o czym tak pisze w swej krótkiej autobiografii: „… wkrótce przed kampanią 1812 r. zostałem grosmajorem w tymże 12 pułku piechoty, a że dowódca jego, generał Weissenhoff, poszedł na szefa sztabu dywizyi generała Zajączka, więc ja komenderowałem jako grosmajor pułkiem aż do Smoleńska. Roku 1812 przeznaczony zostałem na szefa sztabu dywizyi generała Kniaziewicza. Za tę bitwę, w której konia podernną zabito, dostałem krzyż kawalerski Legii honorowej. Całą tę kampanią rosyjską jako szef sztabu odbyłem i znajdowałem się we wszystkich wielkich bitwach, nawet pod Tarutynem za Moskwą. W czasie tej kampanii zostałem także pułkownikiem, o czem dopiero się dowiedziałem za powrotem do Warszawy, gdyż kuryer z podpisem nominacyi nie mógł dojechać do armii. Podczas odwrotu byłem w bitwach pod Wiaźmą i nad Berezyną.
Wróciwszy do Warszawy, nominowany zostałem adjutantem-komendantem w sztabie księcia Poniatowskiego, przez którego z Krakowa z depeszami wysłany do Napoleona, znajdowałem się w bitwie pod Budziszynem. W kampanii saskiej przeszedłem do kawaleryi jako szef sztabu dywizyi jazdy księcia Antoniego Sułkowskiego, przy którym byłem w bitwach wszystkich, a nakoniec pod Lipskiem, za którą otrzymałem krzyż zloty oficerski legii honorowej."
|
