Gmina Krzemieniewo w obecnym kształcie terytorialnym istnieje od 80 lat, czyli od 1928 roku. Początkowo tworzyła tzw. obwód wójtowski (powstały na bazie zlikwidowanych komisariatów obwodowych), dzielący się na gminy wiejskie i obszary dworskie. Od 1 kwietnia 1935 roku stanowiła zbiorową gminę wiejską, której pracami kierował zarząd gminny. Zgodnie z ustawą z 1933 roku gmina Krzemieniewo dzieliła się na gromady. Na czele gminy stał wójt, a poszczególnymi gromadami kierowali podlegający mu sołtysi.
Powierzchnia obwodu wójtowskiego Krzemieniewo (później również gminy wiejskiej) wynosiła 113,58 km2. W 1928 roku obszar ten zamieszkiwało łącznie 6998 osób: Krzemieniewo – 671, Belęcin Nowy – 316, Belęcin Stary – 220, Bielawy – 38, Bojanice – 405, Brylewo – 251, Drobnin (ze Zbytkami) – 450, Garzyn – 476, Górzno – 626, Hersztupowo – 277, Karchowo – 226, Kociugi 281, Lubonia – 526, Mierzejewo – 301, Oporowo (z Grabówcem) – 619, Oporówko – 186, Pawłowice – 1129. Pod względem narodowościowym 8,5% wszystkich mieszkańców deklarowało narodowość niemiecką (łącznie 598 osób), pozostali w liczbie 6400 polską. Najwięcej Niemców mieszkało w Krzemieniewie – 313, Górznie – 100, Bojanicach – 70, Belęcinie Nowym – 50, Hersztupowie – 17, Karchowie – 15, Garzynie – 14, Pawłowicach i Drobninie – po 7, Oporowie – 5. Podobne wielkości występowały także w przypadku wyznania. Generalnie Polak deklarował się jako katolik, natomiast Niemiec jako ewangelik. Wyjątkiem było 3 Niemców z Garzyna, którzy w źródłach określani są jako katolicy.
W latach następnych liczba mieszkańców gminy rosła, czego głównymi przyczynami był wysoki przyrost naturalny oraz migracje. Krótko przed wybuchem II wojny światowej było ich już 7647 ( z tego 7111 to Polacy).
Źródłem utrzymania mieszkańców gminy w latach 1928-1939 było przede wszystkim rolnictwo. Wynikało to głównie z uwarunkowań historycznych, jak również braku surowców naturalnych, na bazie których mogłyby powstać jakieś większe zakłady o charakterze przemysłowym. W roku 1935 na terenie gminy Krzemieniewo wykorzystywano rolniczo 11517 ha ziemi. W tym samym czasie uprawą ziemi zajmowano się w 536 gospodarstwach. Większość tego areału (7526 ha) przypadała na tzw. wielką własność ziemską: Bielawy – 132 ha, Bojanice – 695 ha, Brylewo – 392 ha, Drobnin – 435 ha, Górzno z Garzynem 1469 ha, Lubonia 618 ha, Mierzejewo – 366 ha, Oporowo – 1198 ha, Pawłowice 2194. Z tego aż 3 majątki (Bojanice, Garzyn, Górzno) o łącznej powierzchni 2164 ha, stanowiły własność Niemca, Kurta Müllera. Te wielkie gospodarstwa były jak na tamte czasy w dużym stopniu uprzemysłowione. Posiadały bowiem stacje akumulatorowe dostarczające napięcie 110 volt, warsztaty naprawcze, ziemia uprawna była zdrenowana, do orki używano pługów motorowych, transport odbywał się przy wykorzystaniu rozbudowanego systemu kolejek polnych (Brylewo, Drobnin, Lubonia, Mierzejewo, Oporówko, Oporowo, Pawłowice). Duża część płodów rolnych przetwarzana była na miejscu we własnych zakładach produkcyjnych. Dzięki temu właściciele majątków ziemskich byli przed II wojną światową największymi pracodawcami na terenie dzisiejszej gminy Krzemieniewo. Jako przykład posłużyć może majątek Drobnin, gdzie w sezonie 1929/30 zatrudnionych było 90 pracowników: 23 deputatników, 34 osoby w formie najmu, 9 akordników, 19 robotników sezonowych i 5 kobiet do prac pomocniczych w gospodarstwie domowym. Dodatkowo do wykonania konkretnych prac murarskich, ślusarskich, itp., zatrudniano jeszcze okolicznych rzemieślników. W tym samym czasie majątek pawłowicki dawał utrzymanie 192 rodzinom, a w czasie żniw i wykopków jesiennych zatrudniano dodatkowo 110 dziewcząt. W pozostałych majątkach ziemskich funkcjonowały: Bojanice – cegielnia i gorzelnia; Górzno – mączkarnia i gorzelnia; Oporowo – gorzelnia, cegielnia, suszarnia, płatkarnia, tartak, mleczarnia; Pawłowice – krochmalnia, młyn, mleczarnia, cegielnia, tartak oraz czteropiętrowy silos na 2000 ton zboża.
Podstawowymi profilami produkcji we wszystkich majątkach pozostawały jednak uprawa ziemi oraz hodowla. Każde z tych wielkich gospodarstw w czymś się specjalizowało: Bielawy – reprodukcja uznanych nasion zbóż; Brylewo – hodowla owiec; Bojanice – hodowla bydła rasy holenderskiej i świń; Drobnin – uprawa zboża, grochu, buraków cukrowych oraz chów krów mlecznych; Garzyn – hodowla owiec, bydła i świń; Górzno – hodowla owiec, krów i świń; Lubonia – hodowla bydła i trzody chlewnej; Mierzejewo – hodowla krów i świń; Oporowo – uprawa buraków cukrowych i pszenicy, hodowla krów; Pawłowice – uprawa buraków cukrowych, reprodukcja zbóż siewnych, hodowla krów oraz koni. W niektórych majątkach, dzięki nowoczesnym sposobom produkcji oraz stosowaniu nawozów sztucznych osiągano rekordowe plony. Z Oporowa do cukrowni w Gostyniu dostarczano średnio 35000 kwintali buraków, zbierano 4000 kwintali pszenicy, a w mleczarni przerabiano dziennie 1000 litrów mleka. W Pawłowicach podczas żniw w 1928 roku zebrano średnio z hektara: 31 kwintali pszenicy, 24 kwintale żyta, 29 kwintali jęczmienia, 31 kwintali owsa, 27 kwintali mieszanki, 21 kwintali grochu, 258 kwintali buraków cukrowych, 346 kwintali buraków pastewnych, 156 kwintali ziemniaków, 16 kwintali nasion buraków cukrowych. W tamtejszym młynie mielono na dobę 160 kwintali zboża, a w krochmalni przerabiano 600 kwintali ziemniaków. Majątek pawłowicki, jako jedyny z terenu dzisiejszej gminy Krzemieniewo, brał udział w roku 1929 w Powszechnej Wystawie Krajowej, która odbyła się w Poznaniu. W dziale hodowlanym wystawiał bydło i konie.
Zyski z tak prowadzonych majątków były stosunkowo wysokie, jednak spora ich część była inwestowana lub trafiała w różnej formie do mieszkańców gminy: datki na kościoły, dofinansowanie szkół i różnych organizacji o charakterze społecznym, utrzymywanie ochronek. Właściciele majątków nie szczędzili również grosza na budowę mieszkań dla swoich pracowników oraz opiekę zdrowotną nad nimi.

W latach 1928-1939 gmina Krzemieniewo miała charakter typowo rolniczy i choć zdecydowana większość mieszkańców trudniła się uprawą ziemi, to jednak byli i tacy, którzy środki do życia zdobywali w inny sposób. Dość duża grupa mieszkańców gminy była właścicielami zakładów rzemieślniczych oraz usługowych. Z reguły były one dodatkiem do posiadanego gospodarstwa rolnego i pozostawały firmami jednoosobowymi, rzadziej rodzinnymi. Do dnia dzisiejszego zachowało się niewiele źródeł traktujących o tego typu przedsiębiorczości Z tych ocalałych wynika, że w okresie przed II wojną światową można było na terenie gminy Krzemieniewo skorzystać z usług fachowców wielu różnych dziedzin i tylko w ostateczności trzeba było wynajmować firmy z zewnątrz. Oczywiście, wszystkie te zakłady podlegały regułom rynkowym i ostrej konkurencji. Miejscowe społeczeństwo nie należało do najbogatszych, dlatego niektóre zakłady prędzej czy później upadały, ale na ich miejsce powstawały nowe.
W latach trzydziestych XX wieku na terenie naszej gminy funkcjonowały następujące podmioty gospodarcze: akuszerki: Makowiecka A. (K), Kleiber J. (Ga), Majsnerowa M. (P); bednarze: Heider R. (K); brukarze: Franke E. (K); przedsiębiorstwa budowlane: Wandeldt J. (K); fabryka wyrobów cementowych: Ochota J. (K); cieśle: Müller K. (K); hodowla drobiu: Seidel A. (K); artykuły kolonialne.: Gembiak L. (K), Grollmisch R. (K), Grześkowiak E. (K), Majer E. (K), Mehr L. (K), Ratajczyk F. (K), Stachowiak F. (K), Ptaszyński J. (BN), Kociński (B), Dratwiński J. (Ga), Frąckowiak F. (H), Anders I. (Ko), Małyszak W. (L), Ciechowski J. (P), Ciężki W. (P), Górny L. (P); kołodzieje: Kamiński J. (K), Szulkowski F. (K), Florczak J. (Br), Marciniak (Ga), Zdunowski I. (P); kowale: Kaczmarek B. (K), Rakowski L. (BN), Królikiewicz P. (Br), Frąckiewicz J. (Ga), Konieczny F. (Ka), Paszek W. (Op), Paterczyk A. (P); krawcy: Śmiejczak J. (K), Konieczny (Ka), Górny L. (P), Kowalski M. (P), Leszczyński M. (P); malarze: Borentz (B), Czyweryński (B), Handtke (B), Sobociński (B); młyn wodny: Hołoga B. (Ka); młyn motorowy: Cenkier J. (Ka); murarze: Sprenger A. (K), Spichał J. (Gó), Dembowy J. (H); produkcja nabiału: Sobecki W. (P); olejarnie: Stolpe J. (K), Weigt B. (K); piekarze: Staniszewski J. (Gó), Piotrowiak W. (P), Stelmaszyk S. (P); piwiarnie: Ochota J. (K); handel artykułami rolniczymi: Modelski i Ska (K); handel towarami różnymi: Olewniczak M. (K), Piotrowicz B. (Gó); rzeźnicy: Heider B. (K), Konatowski L. (K), Pomm S. (K), Szolz W. (Ga), Kostrzewski J. (Gó), Malinowski M. (P), Muszyński J. (P); siodlarze: Jeziorny. (K); stolarze: Rybakowski M. (Gó), Jędrzejczak M. (L); szewcy: Frąckowiak S. (K), Gotlieb G. (K), Ochota J. (K), Drewniak A. (D), Borowiak L. (Ga), Borowiak Ł. (Gó), Marciniak F. (P), Olejniczak S. (P), Tęgi F. (P), Walkowiak S. (P); handel węglem: Biernaczyk T. (BN); wiatraki: Gabel A. (K), Grollmisch H. (K) Hanisch W. (K), Gaebel K. (D), Staniszewski J. (Gó), Piotrowiak W. (P), Stelmaszyk S. (P) Zwierzchowski A. (P); wyszynk trunków: Grześkowiak L. (K) Siwy J. (K), Kuśnierek P. (BN), Miśkowiak S. (L), Skorupka L. (P), Tomikowski S. (P); zajazdy: Poślecka P. (B), Majer S. (Ga), Stolz W. (Ga), Musielak St. (Op); handel ziemiopłodami: Konieczny Cz. (P); zakład mechaniczny: Zygmunt Musielak (K). Nie jest to wykaz pełny*, ale daje pewien obraz inicjatywy gospodarczej miejscowego społeczeństwa, które starało się ciężką pracą zapewnić byt swoim najbliższym.
Ta praca przekładała się również na zmiany w poziomie życia, które choć powolne, to jednak dawało się z upływem lat wyraźnie zauważyć. Zmieniał się także wygląd poszczególnych wsi, bogatsza stawała się ich infrastruktura. Dość duży wpływ na taki stan rzeczy miały przebiegające przez gminę linie kolejowe Leszno-Jarocin i Leszno-Ostrów, oddane do użytku 1 października 1888 r. W Garzynie, Krzemieniewie i Pawłowicach działały poczty i centrale telefoniczne. Na terenie gminy funkcjonowały też w tamtym czasie szkoły powszechne w Belęcinie Starym, Drobninie, Garzynie, Górznie, Krzemieniewie, Luboni, Oporówku, Mierzejewie i Pawłowicach. Mieszkańcy mogli uczęszczać na nabożeństwa do kościołów w Drobninie, Oporowie oraz Pawłowicach. Ewangelicy mieli swój kościół w Krzemieniewie. Społeczeństwo niezależnie od narodowości było dobrze zorganizowane. Działały tu różne organizacje gospodarcze, społeczne, polityczne i kulturalne. Do najbardziej aktywnych należały OSP w Krzemieniewie (założona w 1926 roku) i Pawłowicach (powstała w 1937 roku). Swoje organizacje mieli weterani walk o niepodległość Rzeczypospolitej. Działały chóry, amatorskie teatry. W Mierzejewie z inicjatywy Henryka Dwornika, zaczęła wychodzić jedyna przed wojną gminna gazeta „Kronika Mierzejewska”. Dzięki osiedleniu się w Krzemieniewie lekarza, utworzeniu gabinetu dentystycznego, apteki, poradni dla niemowląt i punktu rozdawnictwa mleka pasteryzowanego, mieszkańcy okolicznych wsi mieli zapewnioną stałą opiekę medyczną.
Te wszystkie działania przerwane zostały wybuchem II wojny światowej. Przyczyniły się jednak do rozwoju lokalnej społeczności, a mieszkańcy gminy Krzemieniewo w tej trudnej i tragicznej sytuacji jaka nastała po 1.09.1939, zdali egzamin z właściwej postawy obywatelskiej i narodowej na ocenę celującą.

-------------------------------------------------------
Użyte skróty: (K) – Krzemieniewo, (Ga) – Garzyn, (P) – Pawłowice, (BN) – Belęcin Nowy, (B) – Bojanice, (H) – Hersztupowo, (L) – Lubonia, (Br) – Brylewo, (Op) – Oporówko, (Ka) – Karchowo, (Gó) – Górzno, (D) – Drobnin.

EJK
13.02.2009

__________________________________

*/ O tym, że „nie jest to wykaz pełny”, świadczy zdjęcie otrzymane po opublikowania powyższego tekstu, a dowodzące istnienia w Krzemieniewie niewymienionej w wykazie firmy o nazwie: „Pracownia wozów i wszelakich narzędzi rolniczych – KOŁODZIEJ – Czesław Musielak”. Na zdjęciu Czesław Musielak z najbliższą rodziną (żoną, matką, siostrą i bratem) oraz kolegą, niejakim Kleibertem (stolarzem-kołodziejem).