Adam Jaraczewski, syn Wojciecha i Ignacji Karczewskiej, urodził się 17 lutego 1785 r. w Lubini Małej koło Jarocina. Służył początkowo w wojsku pruskim, gdzie w 1804 r. otrzymał stopień podporucznika. Jego dalsza kariera wojskowa w różnych biogramach nie zawiera istotnych sprzeczności, lecz występują pewne rozbieżności głównie w nazwach i numeracji jednostek, w których służył i stąd niniejszy biogram też może zawierać pewne nieścisłości w tym zakresie. Jeszcze w tymże 1804 roku wstąpił do armii francuskiej, by 2.XI.1807 r. znaleźć się w szeregach Legionów, w randze podporucznika 4 pułku jazdy, a następnie w słynnym pułku szwoleżerów gwardii (od 18.V.1809 r. porucznik II klasy). Za rany i męstwo, jakie wykazał w bitwie 1809 r. pod Wagram otrzymał Legię Honorową (niektórzy historycy tam go nawet „uśmiercili” pod datą 6.VII.1809 r.). Od 17.II.1811 r. porucznik I klasy w 1 pułku ułanów nadwiślańskich; po krótkim czasie przeniesiony do 2 pułku tychże ułanów i awansowany na kapitana. Z pułkiem tym odbył kampanię w Hiszpanii w latach 1810-1811, odznaczając się wyjątkową odwagą i przytomnością umysłu w bitwie pod Mesgar* (20 VI 1810). W r. 1812 został szefem szwadronu. Był w kampanii rosyjskiej. Dowodził pułkiem w pierwszej kampanii saskiej. Ranny 2.5.1813 pod Lützen i 26.09.1813 pod Dreznem. W roku 1814 otrzymał krzyż oficerski Legii.

Do armii Królestwa Polskiego został przyjęty w stopniu majora, w 1815 roku złożył dymisję. Wówczas o jego przyszłość zatroszczył się dawny towarzysz broni – zaprzyjaźniony z rodziną Krasińskich szwoleżer generał Tomasz Łubieński, który przekonał zubożałego majora, iż żona z domu Krasińskich będzie dla niego świetną partią. Tomasz Łubieński miał na myśli córkę Kazimierza i Anny z Ossolińskich – Elżbietę Krasińską (1791-1832), kobietę bardzo inteligentną, choć ułomną i brzydką. Po krótkim okresie narzeczeństwa, jeszcze w tym samym roku miał miejsce ich ślub (dokładna data i miejsce nie są znane). W rezultacie Jaraczewski zyskał w posagu niewielki majątek w Lubelskiem – Borowicę wraz z Żulinem – i zaraz po ślubie, prawdopodobnie pod koniec 1815 roku, Jaraczewscy tam się przenieśli (ok. 10-15 km na południe od Rejowca, ówczesnej siedziby Tomasza i Konstancji Łubieńskich, z którymi utrzymywali kontakty towarzyskie i wzmiankowane przez Mariana Brandysa kontakty gospodarcze). W Borowicy Adam powrócił do kawalerskich przyzwyczajeń. Lubił życie pełne wrażeń, jakich brakowało na wsi, stąd często wyjeżdżał, zostawiając żonie obowiązki związane z prowadzeniem majątku. W Pamiętnikach Józefa Krasińskiego (brata Elżbiety) nazwisko Jaraczewskiego pojawiło się kilkakrotnie w zapisach z lat 1825-1830, ale tylko w jednym kontekście – namiętności do gry w karty.

W powstaniu listopadowym Adam Jaraczewski został przez regimentarza mianowany organizatorem 1 pułku jazdy lubelskiej (tzw. pułku krakusów województwa lubelskiego), późniejszego 10 pułku, którym dowodził w początkach kampanii. Następnie został dowódcą 2 brygady w 2 dywizji jazdy. Walczył pod Jakubowem, Ostrołęką, Łysobykami. Wykonał śmiały atak na Płońsk, gdzie rozbił rosyjski garnizon. 6.V.1931 odznaczony Złotym Krzyżem Virituti Militari, 12.VI.1831 r. awansowany na generała brygady. Jako jeden z nielicznych generałów powstania listopadowego mających za sobą doświadczenia z Półwyspu Iberyjskiego (stanowili 20% ówczesnej liczby generałów) generał brygady Adam Jaraczewski pozytywnie zapisał się w tym powstaniu. Zmarł na skutek epidemii cholery w Płocku 22 lipca 1831 r. Wykreślony z kontroli 1 sierpnia 1831 r. Ciało jego w jakiś czas po powstaniu zostało przewiezione do rodowego Jaraczewa koło Jarocina i tam pochowane.

*/ Epizod z tej prawdopodobnie bitwy (Melgar=Mesgar?), na podstawie pamiętników kapitana Stanisława Hempla, opisał Franciszek Morawski w wierszu Adam Jaraczewski. Jest też prawdopodobne, że Morawski spotkał się z Jaraczewskim podczas którejś z wizyt w Rejowcu u Tomasza Łubieńskiego (brata oporowskiej referendarzowej).

________________________

Źródła:

1) Polski Słownik Biograficzny, tom X, str. 606-607, hasło „Adam Jaraczewski” (oprac. Janina Ender i Eligiusz Kozłowski);

2) Robert Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, tom 2 (E-K), Warszawa 1996, str. 199-200;

3) Notki encyklopedyczne i biograficzne z internetu (dostęp w grudniu 2011 r.);

4) August Sokołowski, Dzieje porozbiorowe narodu polskiego ilustrowane, Warszawa 1904 (tam wizerunek Adama Jaraczewskiego według portretu z czasów jemu współczesnych – str. 341);

5) Strona internetowa Rozgłośni Archidiecezji Przemyskiej „Radio FARA” – tam portret trumienny Adama Jaraczewskiego herbu Zaremba - http://www.radiofara.pl/wp-content/gallery/staropolski-pogrzeb-pompa-funebris/ (dostęp w listopadzie 2013 r.).

________________________
dla www.krzemieniewo.net
opracował: Leonard Dwornik