W opracowaniu pod mocnym tytułem „Wykaz Wielkopolan uczestników powstania 1863 r.”, jeden z zamieszczonych tam wypisów z dokumentów źródłowych, zawiera pozycję „Max v. Mylczyński (Mielżyński)”, która z całą pewnością dotyczy Maksymiliana hr. Mielżyńskiego z Pawłowic. Nie wnikając w rangę tej przesłanki, tytuł wydawnictwa zobowiązuje do zamieszczenia stosownej wzmianki w biogramie Maksymiliana. Oto kopia tego wypisu (informacja z pruskiego posterunku przygranicznego w Mysłowicach):

W załączeniu przesyłam Jaśnie Wielmożnemu Panu listę tych mieszkańców Prowincji Poznań, którzy w ostatnim czasie wielokrotnie podróżowali do Krakowa i z powrotem. - Rotter
1. Bronisław Cybichowski, gimnazjalista Gimnazjum Marii, Poznań, paszport.
2. Kasimir Frajmann, dzierżawca dóbr, Baranów pow. Poznań.
3. Krauthofer, dzierżawca dóbr.
4. Apolonia Kurowski, kobieta, Ostrowo, 51 lat, paszport.
5. Kasimir Michalski, Siedlec koło Rawicza.
6. Max v. Mylczyński (Mielżyński), hrabia, Pawłowice, Powiat Wschowa, 18 lat.
7. Felix v. Mylcziński (Mielżyński), hrabia.
8. Theodor Platzer, emeryt, Freistadt, karta paszportowa.
9. Michael Przybil, służący, Poznań, 20 lat, paszport.
10. Alfons v. Sierakowski, hrabia, Gr. Waplitz, Powiat Sztum, karta paszportowa.
11. Ernst Stockmann, aptekarz, Poznań, 45 lat paszport.
12. Eduard Stanislaus von Wongrowiecki, Szczytniki, Powiat Gniezno, 40 lat, 20/3 przez Podzamcze do Polski, 9/5 z powrotem, 13/5 do Polski, 26/5 z powrotem, 27/5 przez Oderberg do Krakowa, 30/5 z powrotem.

Jak widać, jest to jedynie dokument poszlakowy, ale z jego powodu Maksymilian miał zapewne do czynienia z pruską policją (wielu z pozostałych chyba też). Brak aktu oskarżenia Maksymiliana o wspomaganie lub współpracę z powstańcami wcale nie świadczy o braku takowej działalności, a jedynie o tym, że policja nic obciążającego nie stwierdziła. Wielu Wielkopolan wspierających, a nawet tylko sympatyzujących z tym zrywem, uprzedzonych o przesłuchaniach i rewizjach policyjnych, niszczyło wszelkie dokumenty i inne materiały potencjalnie dla nich niebezpieczne, co przy równoczesnej zmowie milczenia środowiska, było i jest poważnym utrudnieniem dla historyków zajmujących się tym okresem.

_____________________________
Źródło:
Wacław Truszkowski-Fidler, „Wykaz Wielkopolan uczestników powstania 1863 r.”, Odbitka z tomu XXXIV Przeglądu Historycznego, Warszawa 1938.

________________________
Dla www.krzemieniewo.net
w Roku Powstania Styczniowego
opracował: Leonard Dwornik

Maksymilian hr. Mielżyński (1844-1916) – biogram

Inne osoby z terenu obecnej gminy Krzemieniewo związane z powstaniem 1863 r.