Wieś Świerczyn należała w 14., 15. i aż do początku 17. wieku do możnej rodziny wielkopolskiej Borek Gostyńskich, którzy tu zapewne kościół parochialny założyli, ale w którym roku, nie wiadomo. (1) Istnął on atoli już na początku 15. wieku, albowiem w r. 1635 gdy go Gniński wizytował, posiadał dokument z r. 1412 roztrzygający spór proboszcza świerczyńskiego z poddanymi wsi Kleszczewa o wolny wręb w lesie. Od samego początku z drzewa postawiony, podlegał częstym ruinom, z których go ówcześni właściciele miejsca dźwigali. Pierwiastkowy jednakże kościół stał kilka wieków, bo w czasie wizyty Wolskigo z r. 1667 był w nim jeszcze ołtarz fundowany w r. 1467 przez jakiegoś Dzierzysława, ówczesnego proboszcza miejscowego. W miejsce tego kościoła postawił w drugiej połowie 17. wieku nowy Wojciech Malczewski, kasztelan lędzki, ówczesny dziedzic Świerczyna, jak uczy wizyta Gnińskiego z r. 1685, która mówi: »Parochialny kościół w Świerczynie jest drewniany, nowo wystawiony z pobożności niegdy ur. Wojciecha Malczewskiego, kasztelana lędzkiego, dziedzica miejsca, jakoteż ur. Jana Daleszyńskiego, pisarza ziemskiego poznańskiego, który z przywiązania do tego kościoła podjął niemałe wydatki. Jest pod tytułem ś. Łukasza apostoła i ewanielisty poświęcony przez przewielebnego Macieja Kurskiego, sufragana poznańskiego, dnia 23. Kwietnia 1675 roku, jak to pokazuje tablica na ścianie kościoła zawieszona. Kolatorem jest ur. Maciej Malczewski, podstolic kaliski.« W kilkadziesiąt lat później kościół świerczyński zaczął znowu upadać. Podźwignął go Stanisław Malczewski, podstolic kaliski, jak uczy wizyta Wolińskiego z r. 1737. »Kościół ten świerczyński — mówi — drewniany, restaurowany jest całkiem nakładem ur. Malczewskiego, podstolica kaliskiego, i świeżo odmalowany. «

Kościół świerczyński nie zawiera w sobie żadnych zgoła pomników z odleglejszej przeszłości, prócz dwóch popiersi malowanych na blasze, to jest Stanisława Malczewskiego, podstolica kaliskiego, z r. 1730 i Urszuli z Niegolewskich Malczewskiej z r. 1739.

Pierwszy ma następujący napis: »D.O.M. Hic quiescit ille vir Boni Pii quem plorant Poloni, plangunt Poloniae, cui plaudunt Poli, gemit clerus ad aras, lugubri ornatur ecclesia, lacrimatur Popularitas, lamentatur pauperies, genere et forma gloriosus Illustris ac Generosus Domimis Stanislaus Malczewski subdapiferides Caliniensis, in Swierczyna, Krzyminiewo et Rostarzewo pater, in Polonia patritius. Illustris Mathiae Malczewski, subdapiferi calisiensis ultimo genitus, ut virtutes legi possent ex Habdank, Anacephaleosin petit Sarmatia, Patrem audacia, avum phronosi, proavum autem pacta, omnes cognomento referens, matrem pietate, aviam honestate,'proaviam misericordia, virtute omnes exegit impuberi cuna (?) consilia florente adhuc juventutis flore, suavem Palladis spiravit sub luna odorem. Emuli sui solares sequaces solis dum maturi fructus gentilitio Habdank futurae sciaentiae eapressit iconem, idem strenuitate juvenis, prudentia senex, innocentia infans, gloria aeviternus, patriae aequitatem subministravit, bilancem et Sodiaco Polonus, e Polo veniens media inter arma bellicis facivus amoris faces astruens. Ursulam Niegolesciorum e sanquine viraginem auxit in sociam, qualem ad Heroas progignendos Heros debuit antiquae junxit Malcevciorum Grzymale matrimonio pro temporum fortuna. Contra Suecos aeque patriam tutatur, de utraque Polonia bene meruit, nam exercitus Polonum Regis atque acio ubi belli supremum centurionis magistrum integerrime profunctus Reipublicae decora ipse decoravit, nihil tamen extra Ortas (?) licere passus, martiali in pulvere quos plantavit in manu suaque rigavit sudore frontis. Denuo universorum Chrisolitus, nec non magnifico pectore quamvis ferrea attraxit corda unanimo voto legatur. Legatus in commodum Reipullicae tutelaris ad Poloniarum Regis Augusti II. Varsoviam deosculandam fimbriam capissivit jussa, multis consuluit, neminem consuluit, ideo dignus purpura Principis Reginae eloquentiae manu videtur duci. Huc nobis tristitia signat nuntius, abiit nobis, litera nocet, ad librum vitae tulit Habdank, relicto Habdank vate, optimam factu videtur facies Ecclesiae orthodoxae fidei propugnator, Cordis Christi adorator, vulnerum osculator, almae immaculatae Virginis cliens et defensor Eeamque ad colendam cultui sodalitatiae Ecclesiae Swierczynensi coetus erexit Rempublicam, multa fecit, plura voluit, nisi ad SS. Trinitatis obsequia praestanda Illustris subdapiferides Pentecostes die et corporis Christi reali participatione ad coelestes dapes sacrumque convivium hinc expiravit, vixit annos XLV, devixit Anno MDCCXXX. die V. Junii.

Łaskawy czytelnik wybaczy, że napisu na pomniku Urszuli z Niegolewskich Malczewskiej, małżonki podstolica kaliskiego, w całej rozciągłości nie przytoczę, bo jeżeli o napisie na pomniku Stanisława Malczewskiego powiedzieć można: Na płytkim gruncie rozbujałych fluktów itd., do napisu na pomniku Urszuli Malczewskiej zastosować śmiało można owo:

W kościele świerczyńskim zaprowadził bractwo Niepokalanego Poczęcia Stanisław Malczewski, dziedzic wsi, około 1720 roku. Księgi tego kościoła zaczynają się od r. 1702 i zawierają niektóre notatki o wojnie szwedzkiej za Karola XII, o powietrzu morowem, szarańczy itp., a nawet przytaczają tradycyą, jakoby kościół świerczyński już w roku 1070 założonym został.

Kościół w Bojanicach. Prócz kościoła w Świerczynie znajdował się niegdyś w tej parochii kościół w Bojanicach. [...] więcej>>

Szkoła w Świerczynie. O szkole w tej wsi wspominają wizyty kościelne, Wolskiego z r. 1667 i Gnińskiego z r. 1685. Pierwsza mówi: »Ksiądz pleban utrzymuje rektora szkoły uczciwego Tomasza Szczawika, któremu daje pensyą, na jaką się z nim zgodzić może.« Druga: »Jest także dom dla rektora szkoły, wymagający wielkiej naprawy; przy nim znajduje się ogródek.«

Szpital w Świerczynie. Szpital w Świerczynie tak opisują wizyty kościelne. Wizyta Wolskiego z r. 1667 mówi o nim: »Jest także w tej wsi szpital dla ubogich, wystawiony przez wielebnego niegdyś Macieja Rajsko, plebana świerczyńskiego, nieposiadający najmniejszego uposażenia. Ma tylko ogródek z małą łączką przy domu i drugą łączką, wydającą dwa wozy siana. Ubogich w szpitalu jest czterech, mają trzy krowy.« Wizyta Gnińskiego z r. 1685 to o nim nadmienia: »Szpital tutejszy ma jednę izbę ogrzewaną, ubogich w nim mieszka pięciu, nie mają żadnego funduszu, żyjąc z samej jałmużny. Posiadają atoli mały ogródek, łączkę i dwie krowy.« — Wizyta Wolińskiego z r. 1737 zastała szpital tutejszy mocno nadrujnowanym, o jednej wielkiej izbie ogrzewanej i siedmiu komorach. Zresztą uposażenie jego było takiem samem jak w r. 1667.

____________________

(1) W r. 1471 Maciej Borek de Gostyń dziedzic Świerczyny, zapisał kościołowi w Świerczynie 112 dukatów węgierskich, a w roku 1608 posiadał jeszcze tę wieś Zygmunt Borek Gostyński. Później była długi czas w ręku Malczewskich, dziś jest własnością Modlibowskich. [przypis Autora]


____________________
Źródło:
Józef Łukaszewicz: „Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej Dyecezyi Poznańskiej” nakładem Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego, tom II, Poznań 1858 (str. 29-32)

____________________
Dla www.klasaa.net
wypisał: Leonard Dwornik

Kościół w Świerczynie – opis i zdjęcia z 1908 roku (wypis z ALBUMU PRZEWODNIKA KATOLICKIEGO)