 Paweł Popiel urodził się 21.VII.1807 r. w Krakowie [przyp. LD]. Był najstarszym synem Konstantego i Zofii z Badenich, bratem arcybiskupa warszawskiego Wincentego. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, brał udział w powstaniu 1830 r., następnie osiadł w Krakowie, gdzie otrzymał od ojca kamienicę przy ul. Św. Jana, a od matki niewielki podkrakowski majątek Ruszczę.
21 lipca 1833 r. poślubił Emilią z Sołtyków, córkę Antoniego i Anastazji z Rudnickich, dziedziczkę Kurozwęk w pow. stopnickim. W 1840 r. po pożarze w Ruszczy i po śmierci brata swej żony Stanisława Sołtyka, Paweł Popiel przeniósł się do Kurozwęk (wtedy również jako b. uczestnik powstania listopadowego uzyskał prawo powrotu do Królestwa), choć nadal często przebywał w Krakowie. Po śmierci teściowej w 1856 r. objął również pobliską Wójczę. W 1846 r. dobudował do szpitala zbudowanego przez teściową Anastazję Sołtykową nowe skrzydło.
W 1848 r. należał w Krakowie do grona założycieli konserwatywnego dziennika „Czas” i został pierwszym jego redaktorem. W latach 1848-1853 Paweł Popiel zasiadał w krakowskiej Radzie Miejskiej, a w 1853 r. mianowany został konserwatorem zabytków Krakowa i okręgu. Z tytułu posiadanych Kurozwęk należał od 1859 r. do Towarzystwa Rolniczego, które przyznało mu medal za prace melioracyjne. Uczestniczył w ostatniej sesji Towarzystwa w lutym 1861 r. i był w Warszawie świadkiem śmierci pierwszych pięciu poległych. Do powstania styczniowego miał stosunek krytyczny, dystansował się też od polityki margrabiego Aleksandra Wielkopolskiego [kuzyna ze strony matki, autora głośnego „Listu szlachcica polskiego do księcia Metternicha z powodu rzezi galicyjskiej 1846 roku...” – przyp. LD]. Z pięciu synów Pawła Popiela dwaj walczyli w powstaniu. Jan (ur. 1836), który po wyjściu ze służby wojskowej z wojska austriackiego pomagał ojcu w gospodarowaniu Kurozwękami objął dowództwo oddziału, najmłodszy Wacław poszedł walczyć jako student Uniwersytetu Jagiellońskiego. W pałacu kurozwęckim czynny był szpital dla rannych powstańców.
Paweł i Emilia z Sołtyków Popielowie byli fundatorami nowej plebani w Kurozwękach. Do tego kościoła Paweł Popiel ufundował również dzwon przelany ze starego z 1716 r. w odlewni Petersilgego w Warszawie w 1866 r. W 1872 r. w tyle prezbiterium kościoła w Kurozwękach dobudował neogotycką kaplicę z białego ciosu z przeznaczeniem na grobowce rodziny Popielów. Paweł Popiel jako poddany austriacki i posesjonat w Królestwie uczestniczył w życiu społecznym i politycznym obu zaborów.
W 1873 r. przekazał synom majątki w Królestwie, sam zaś odtąd już na stałe przebywał w Ruszczy lub w Krakowie, gdzie w swym domu na męskich czwartkowych zebraniach przewodził w dysputach na tematy artystyczne i światopoglądowe. Późno, dopiero w siedemdziesiątym roku życia w 1876 r. Paweł Popiel wszedł do Sejmu Krajowego w wyborach z okręgu krakowskiego większej własności i ponownie w rok potem, w wyborach nowej kadencji. Nie wahał się odzywać w sprawach niepopularnych. W latach 1877-1883 zasiadał w krakowskiej Radzie Powiatowej.
W 1890 r. Paweł Popiel otrzymał honorowe obywatelstwo m. Krakowa. Zmarł w Krakowie 6.III.1892 r. i został pochowany przy kościele w Ruszczy. W lewej nawie kościoła Najśw. Panny Marii w Krakowie, z inicjatywy przyjaciół, umieszczono w 1895 r. płytę brązową z płaskorzeźbowym portretem Pawła Popiela w polskim stroju dłuta P. Welońskiego. Rodzina wydała drukiem wybór 63 jego publicystycznych pozycji (Pisma, Kraków 1893, 2 tomy), [w tym drukowane pierwotnie w krakowskim „Czasie” z 1861 r. wspomnienie pośmiertne „Jenerał Franciszek Morawski (zm. 12-go grudnia 1861 r.)” – przyp. LD*] następnie zaś Pamiętniki (1807-1892) (Kraków 1927) spisane w latach 1879-1889.
Z małżeństwa z Emilią z Sołtyków (1807-1891) pozostawił Paweł Popiel pięciu synów, z których dwaj zmarli w młodym wieku: Kazimierz (1845-1873), ksiądz i Wacław (zm. 1868). Najstarszy Marcin (1834-1890) odziedziczył Kurozwęki, Jan - Wójczę i Ruszczę, Paweł - Ściborzyce. Dwie starsze z czterech córek, Maria i Jadwiga, były kolejno żonami Feliksa Rostworowskiego, trzecia Zofia - działaczką katolicko-społeczną w Krakowie i Ruszczy, zaś najmłodsza Aniela (Matka Ludmiła) - zakonnicą urszulanką, przełożoną klasztoru w Krakowie.
--------------------------------
*/ Przypis LD:
Paweł Popiel, pisząc w 1861 r. do założonego (choć już nie redagowanego) przez siebie krakowskiego „Czasu” wspomnienie pośmiertne o generale Franciszku Morawskim, nie zdawał sobie jeszcze sprawy, że w niedalekiej przyszłości będzie teściem wnuczki generała – Natalii Jezierskiej. Ta bowiem w grudniu 1861 r., przebywając z matką (Marią) i siostrą Różą (później Tadeuszową Chłapowską) w Mińsku Mazowieckim (nie była na pogrzebie swego dziadka w Luboni), miała dopiero 15 lat. Natalia Jezierska (1846-1918) - córka Karola i Marii z Morawskich, kilka lat później wyszła za syna Pawła Popiela – Marcina (1834-1890) będącego od 1873 r. właścicielem Kurozwęk. Mieli córkę Marię (wstąpiła do zgromadzenia sióstr miłosierdzia) oraz syna Pawła - znanego hipologa i pisarza.
--------------------------------
Źródła:
Waldemar R. Brociek - tekst z witryny internetowej Zespołu Pałacowego Sp.z o.o. w Kurozwękach;
http://www.kurozweki.nazwa.pl/palac/index.php -> Historia -> POPIELOWIE herbu SULIMA.
Portret Pawła Popiela z internetowego opracowania Jerzego Kowalczyka „Powstanie styczniowe 1863-1864 – Miejsca pamięci – województwo krakowskie i sandomierskie”;
http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php -> miejscowości A-B -> Biechów
________________________
dla www.klasaa.net wybrał
i opracował: Leonard Dwornik
|
