Nawiązując do fragmentu wspomnień pani Teresy Florczak zd. Lester o zapamiętanym wystawieniu sztuki o św. Genowefie/1/, poniżej zdjęcie aktorów tego przedstawienia, które zarówno dla Autorki jak i starszych wiekiem mieszkańców Krzemieniewa, będzie zapewne ciekawym uzupełnieniem tego wspomnienia. Niewątpliwą zaletą tego zdjęcia jest, dokonana przez odtwórczynię roli tytułowej – panią Stefanię Andrzejczak (później po mężu Jędro) – identyfikacja wszyskich osób na tym zdjęciu. Zdjęcie to wraz z opisem udostępniła jej córka – Cecylia Jędro-Stachowiak. Dla Autorki wspomnień dodatkową ciekawostką będzie postać Anioła Stróża, w którą wcieliła się Jej siostra – Zofia.

- rząd 1 od lewej - siedzą:
Aleksander Gębiak (kucharz), Irena Koladyńska (służąca), Stanisław Grześkowiak (reżyser), Stefania Andrzejczak (hrabina Genowefa), Piotr Hrabin (Zygfryd, mąż Genowefy), Marian Olejniczak (urzędnik), Józef Gurga (pustelnik),
- rząd 2 od lewej - stoją:
Marian Małecki (diabeł), Jan Weber (kat), Szczęch (pomocnik kata), Raburski (?), Bronisław Mehr (osobista ochrona hrabiny), Ciszak (drugi urzędnik), Majchrzak (?), Bronisław Płucieniczak (klaun),
- rząd 3 od lewej - stoją: Feliks Mehr (strażnik I), Zofia Lester (anioł stróż), Jan Chałupka (strażnik II),
- przed aktorami klęczy: Stachowiak (syn Genowefy i Zygfryda – Boleś).

Przynajmniej jedna osoba wydaje się błędnie zidentyfikowana, ale to mogą zweryfikować jedynie rodowici Krzemieniewianie.

W powojennych kronikach szkolnych można znaleźć wzmianki o amatorskich zespołach teatralnych działających w tym czasie na terenie innych miejscowości naszej gminy. Poniżej fragmenty wpisów w kronice szkoły w Belęcinie (rok szkolny 1954/55) oraz szkoły w Mierzejewie (też rok szkolny 1954/55).

„Wśród wielu zespołów naszego powiatu zespół teatralny składający się z młodzieży i dorosłych z Belęcina zdobywa sobie jedno z czołowych miejsc. O dobrej pracy tego zespołu świadczy fakt, że przygotowali oni na scenę tak ważną pozycję literacką jaką jest komedia rosyjskiego pisarza M. Gogola po tytułem „Rewizor”/2/. Przedstawienie powtarzane kilkakrotnie w samym Belęcinie wystawione również w Świerczynie, Krzemieniewie i Pawłowicach cieszyło się wielkim powodzeniem. Obecnie zespół ten przygotował nowe przedstawienie E. Zegadłowicza „Domek z Kart”/3/. Na uwagę zasługuje fakt, że reżyserem „belęcińskiego wiejskiego teatru” jest średniorolny chłop Czesław Otto. Nie szczędzi on czasu i trudu na pracę w teatrze. Zamiłowanie swe odziedziczył po ojcu swym żyjącym jeszcze staruszku i przekaże je zapewne swemu synowi Stanisławowi. Amatorzy tego teatru dbają nie tylko o poprawne wystawienie sztuki. Pracują również nad podnoszeniem swego poziomu umysłowego, nad pogłębianiem kultury duchowej. Organizują częste wycieczki do teatrów i opery poznańskiej, do kina w Lesznie, urządzają spotkania i rozmowy ze znanymi artystami scen poznańskich. Wystawiając „Domek z kart” reżyser sztuki Czesław Otto w przerwach między odsłonami zorganizował z widzami dyskusję nad sztuką, czym jeszcze więcej przywiązał widzów do swego zespołu. Obok Czesława Otto dużej pomocy zespołowi udzielają nauczyciele tutejszej szkoły, a Alfons Malinowski, Stefan Pudliszewski, Wł. Metelski, J. Skrzypczak, Byra, Kubera, Frączkówna należą do najlepszych amatorów. Dobrze pracującemu zespołowi teatralnemu w Belęcinie życzyć należy dalszej owocnej pracy i nagrody w tegorocznym festiwalu zespołów artystycznych.”

Wpis w mierzejewskiej kronice szkolnej pod datą 13.02.1955 jest bardzo skrótowy, bez zdjęcia i bez wymieniania aktorów, a brzmi on następujaco:
„Dnia 13 lutego miejscowe Koło ZMP oddało dla mieszkańców gromady Mierzejewo sztukę teatralną T. Jeża pod tytułem: „Szandor Kowacz”/4/. Sztukę tą powtarzali w późniejszych terminach w świetlicach PGR w Małym Dworze, Oporowie i na sali w Krzemieniewie.”

Amatorski ruch teatralny na terenie naszej gminy nie zaczął się jednak dopiero po II wojnie światowej. Zachowały się zdjęcia amatorskich inscenizacji także z okresu międzywojennego. Jednym z nich jest udostępnione przez panią Zofię Dwornik zdjęcie aktorów jakiegoś przedstawienia wystawianego przez krzemieniewskie koło Związku Weteranów Powstań Narodowych RP, do którego należeli weterani (głównie powstańcy wielkopolscy) z Krzemieniewa, Drobnina, Belęcina, Górzna, Hersztupowa, Wygody i Bielaw, a krótko po utworzeniu parafii w Drobninie również weterani z Mierzejewa. Kostiumy aktorów raczej nie wskazują na jasełkowy charakter sztuki, choć fantazja reżyserów takich widowisk bywała często zaskakująca. Czy spektakl miał na celu jedynie zasilenie kasy koła czy może głównym celem była integracja członków koła, tego nie wiadomo. Na poniższym zdjęciu bez cienia wątpliwości zidentyfikowano tylko 3 osoby. Pozostałych należy poszukiwać przede wszystkim wśród ówczesnych członków koła/5/.

Zidentyfikowane osoby na powyższym zdjęciu, to:
Karol Andrzejczak (z Mierzejewa) – stoi w ostatnim rzędzie w środku (najwyższy, w „baranicy”),
Stanisław Banach (z Drobnina) – siedzi w środku (ze sztuczną brodą),
Tomasz Bąk (z Mierzejewa) – przed siedzącymi w pozycji półleżącej z prawej.

Odrębnym nurtem amatorskiego ruchu teatralnego były widowiska szkolne. Tych w naszej gminie było zapewne dużo więcej, ale ich dokumentacja okazała się ulotną. Jako przykład niech posłuży pamiątkowe zdjęcie aktorów jakiegoś szkolnego widowiska uczniów szkoły w Drobninie prowadzonej w latach 1924-1939 przez widoczne na zdjęciu siostry Serafitki.

Przypisy LD
W przypisach /1/-/4/ krótkie charakterystyki utworów literackich będących przedmiotem wyżej wzmiankowanych amatorskich adaptacji scenicznych. Są to subiektywne skróty i swobodne kompilacje ogólnodostępnych w internecie (najczęściej nieautoryzowanych) ich streszczeń. Również daty i nieliczne dane biograficzne o autorach pochodzą z internetowych biogramów. Przypisy te mają na celu jedynie bardzo ogólnikowe przybliżenie Czytelnikom elementarnej wiedzy o treści i charakterze tych utworów. Zainteresowani w miarę potrzeb zapewne samodzielnie dotrą do dostępnych w internecie pełniejszych analiz literackich.

/1/ „Genowefa – księżniczka, hrabina, pustelnica” - bohaterka legend ludowych sięgających VIII w., córka księcia Brabantu, żona Zygfryda von Hohensimmern, hrabiego Trewiru, który nazajutrz po ślubie musiał wyjechać na wojnę z Maurami, nie wiedząc, że pozostawił żonę w ciąży. Jego rządca, Golo, usiłuje ją uwieść; odprawiony mści się, oskarżając ją przed hrabią o cudzołóstwo. Genowefa ma umrzeć wraz z urodzonym w więzieniu synkiem. Siepacze z litości porzucają ją w lesie, gdzie żywi się korzonkami, karmiąc dziecko mlekiem sarny. Po siedmiu latach hrabia, powróciwszy z kolejnej wojny z niewiernymi, zabłąkany na polowaniu w lesie, odnajduje w jaskini żonę i syna, a przekonawszy się o jej niewinności, przywozi ją w triumfie na swój dwór. Golo zostaje stracony. Legenda cieszyła się w Niemczech (a później także w Polsce) wielką popularnością wśród ludu.
Józef Chociszewski (1837-1914) w przedmowie do wydania z 1900 r. (strona tytułowa obok) pisze: „Genowefa” należy do najwięcej rozpowszechnionych książek w języku polskim, gdyż wydrukowano jej kilka milionów egzemplarzy. Życie Genowefy opisał podług starych podań w niemieckim języku X. Schmid, słynny twórca najlepszych opowiadań dla ludu i młodzieży. Najlepszą i najwięcej cenioną pracą X. Schmida jest „Genowefa”, przełożona na wszystkie cywilizowane języki świata. Na polskie przetłumaczył ją X. Dąbrowski, kapłan dyecezyi chełmińskiej, […] Pierwsze wydanie „Genowefy” wyszło w Chełmnie około 1825 r.
W Śląskiej Bibliotece Cyfrowej dostępne jest częstochowskie wydanie z 1886 r. zatytułowane „Opis życia świętej Genowefy czyli wzór ufności w Bogu dla pobożnych ludzi” (w formacie pdf), natomiast wspomniane wydanie „Genowefy” Chociszewskiego dostępne jest w cyfrowej bibliotece POLONA [https://polona.pl/item/772920/2/]. Wydań tej legendy było znacznie więcej, nie wiadomo jednak na jakim tekście bazował reżyser krzemieniewskiego spektaklu. Ostatnie wydanie, opracowane przez Augustyna Pawlaka, zatytułowane „Życie Św. Genowefy – niezrównany wzór heroicznej świętości dla matek i dziewcząt”, wyszło w 2008 r. we Wrocławiu. Ciekawostką jest fakt, że „Genowefa” jest nadal grywana przez zanikające już amatorskie zespoły teatralne, a niedawne przedstawienie w wykonaniu zespołu „Złota Zorza” z Chałupek Dębniańskich k/Leżajska można w całości obejrzeć na YouTube pod adresami:
- część I (1:04’13”) – https://www.youtube.com/watch?v=5DF5oTUh3U0
- część II (27’00”) – https://www.youtube.com/watch?v=nj42hnQvfH4&t=51s

/2/ Mikołaj Gogol (1809-1852): „Rewizor” - treść tej komedii oparta jest na anegdocie dotyczącej wydarzenia, które podobno miało miejsce w Rosji, ale tak naprawdę zdarzyć się mogło wszędzie. Zresztą przed "Rewizorem" powstało wiele utworów opartych na podobnym temacie. Mimo to Gogol potrafił stworzyć dzieło wyjątkowe, nie powtarzające wcześniejszych schematów, z wieloma ciekawymi postaciami, które poznajemy bardzo dokładnie w czasie trwania akcji. Przede wszystkim jednak, jest to utwór autentycznie zabawny, jak na komedię przystało. Choć sztuka ta miała swoją premierę w 1836 roku i była satyrą na stosunki panujące w Rosji cara Mikołaja I, jednak z upływem czasu nie traci na aktualności. Wszak i dziś mamy do czynienia z korupcją, niedbałością i zwykłą głupotą urzędników. Wszystko to z humorem napiętnowane zostało w "Rewizorze". Ostrość satyryczna komedii, odsłonięcie prowincjonalnych matactw, sieci przekupstwa, wzajemnych zależności i panującego bezprawia uczyniło tę komedię symbolem "samodzierżawia". Jej walory ponadczasowe polegają na uwypukleniu zasady podporządkowania i strachu jako naczelnych reguł systemu, a o scenicznym powodzeniu przez następne lat sto kilkadziesiąt po napisaniu utworu zadecydowała umiejętność nakreślenia soczystych portretów prowincjonalnych notabli, ludzi bezwzględnie walczących o swoje korzyści, gotowych do zdrady, nienawidzących się nawzajem, ale zarazem ściśle ze sobą związanych pajęczą siecią nadużyć i wspólnego wszystkim lęku przed zwierzchnością. Komedia wspólczesnie znana jest z licznych wystawień teatralnych, spektakli telewizyjnych (1964 – reż. Józef Szajna, 1969 – reż. Witold Zatorski, 1977 – reż. Jerzy Gruza, 2005 – reż. Jan Klata, 2014 – reż. Jerzy Stuhr) oraz realizacji filmowych (m.in. 1949 w USA – reż. Henry Koster oraz 1996 w Rosji – reż. Siegiej Gazarow). Zespół z Belęcina sięgnął więc po utwór „z górnej półki”, który do dziś znajduje się w kręgu zainteresowań nie tylko profesjonalistów, ale także nielicznych już zespołow amatorskich (na przykład dostępny na YouTube spektakl uczniów Zespołu Szkół im H. Kołłątaja w Jordanowie zarejestrowany w dniu 11. 01. 2015 r. - https://www.youtube.com/watch?v=wYMs6LiVyz4 – 1:59’34”)

/3/ Emil Zegadłowicz (1888-1941): „Domek z kart” - dramat polityczny demaskujący społeczne przyczyny klęski wrześniowej. Akcja rozgrywa się w sierpniu 1939 roku. Bruno Sztorc drukuje bardzo krytyczny artykuł o ówczesnych rządach. Numer gazety zostaje skonfiskowany przez policję, redakcja zdemolowana przez nacjonalistyczną bojówkę, a redaktorzy pobici, ponieważ nie chcą ujawnić miejsca pobytu Sztorca. Ten zaś schronił się w miejscowości letniskowej Podborze, w pensjonacie "Polonia". Spotyka tu między innymi starostę, zapewniającego wszystkich, że Polska jest "silna, zwarta, gotowa", poetę - liberała, naiwną panienkę Kitty. Po ostrym starciu ze starostą Sztorc zostaje aresztowany i zesłany do Berezy. Tymczasem wybucha wojna. Na wieść o niej starosta ucieka... Jest połowa września. Na posterunek policji w pobliżu granicy rumuńskiej policjanci przyprowadzają skutego Sztorca. Panuje ogólny bałagan i panika. Samochody rządowe przejeżdżają granicę. Zjawia się premier Składkowski. Przeprowadza "inspekcję", w czasie której dochodzi do wymiany zdań ze Sztorcem, po czym premier ucieka do Rumunii. Teraz na posterunku zjawiają się żołnierze radzieccy, którzy więźnia traktują jak swego towarzysza. W oparciu o wybitne, prapremierowe przedstawienie sztuki Zegadłowicza w Teatrze Współczesnym, nakręcony został w 1954 r. film w reżyserii Erwina Axera, m.in. z Hanką Bielicką, Danutą Szaflarską, Szczepanem Baczyńskim, Tadeuszem Białoszczyńskim i Henrykiem Borowskim. Film jest dostępny na portalu chomikuj.pl.

/4/ Teodor Tomasz Jeż (1824-1915): „Szandor Kowacz” - tłem utworu są wydarzenia związane z tragicznym konfliktem węgiersko-serbskim, umiejętnie podsycanym przez agentów austriackich. Oś fabularną stanowi dość konwencjonalny wątek erotyczny, którego bohaterami są kowal i później huzar węgierski Szandor Kowacz i piękna Serbka Marijka, córka opiekuna Szandora, Sawy Simicza. Początkowo nic nie wróży tragicznego rozwiązania i dopiero narastający konflikt Węgrów i Serbów wpływa na rozdzielenie narzeczonych i nienawiść starego Sawy, który niesłusznie podejrzewa Kowacza o wydanie jego syna Łuki władzom węgierskim. Korzysta z tego ukryty rywal i zarazem agent austriacki, Memlauer. Utwór kończy się śmiercią Szandora i Marijki w nurtach Cisy, w czasie ucieczki. Luźna kompozycja powieści oraz dzieje bohatera pozwoliły Jeżowi przedstawić szereg epizodów wojennych (m. in. bitwę pod Komarnem) i motywów obyczajowych. Narrator bezstronnie i z sympatią ukazuje dramatyczne powikłania między oboma narodami i ujawnia rolę Austrii.

/5/ Z dokumentów Archiwum Państwowego w Poznaniu wynika, że do tego Koła należeli: Andrzejczak Karol (Mierzejewo), Andrzejczak Piotr (Krzemieniewo), Banach Stanisław (Drobnin), Bąk Tomasz (Mierzejewo), Biernaczyk Tomasz (Belęcin Stary), Cugier Franciszek (Belęcin Nowy), Dudka Jan (Belęcin Nowy), Dudziak Jan (Belęcin Stary), Gołembski Jan (Belęcin Nowy), Gorynia Bronisław (Krzemieniewo), Hofman Jan (Drobnin), Janiszewski Ignacy (Drobnin), Kasiński Edmund (Górzno), Kempiak Józef (Wygoda), Kretschmer Władysław (Krzemieniewo), Kuśnierek Ignacy (Krzemieniewo), Lester Władysław (Krzemieniewo), Lasik Wojciech (Hersztupowo), Maćkowiak Antoni (Belęcin Nowy), Majorczyk Józef (Krzemieniewo), Ochota Jan (Krzemieniewo), Olejniczak Szczepan (Belęcin Nowy), Płochowski Stefan (Bielawy), Reinsch Leon (Krzemieniewo), Rozwalka Jan (Garzyn), Siniecki Andrzej (Hersztupowo), Stawiński Jan (Górzno), Strugała Stanisław (Belęcin Stary), Śmiejczak Antoni (Belęcin Nowy), Śmierzchalski Antoni (Krzemieniewo), Wasiołka Stanisław (Drobnin) i Więckowiak Józef (Krzemieniewo).
Apel o pomoc w identyfikacji osób na pamiątkowym zdjęciu weteranów należących do tego Koła nie spotkał się z żadnym odzewem Czytelników. Może tym razem będzie lepiej?

_______________________
Dla www.krzemieniewo.net
opracował: Leonard Dwornik