Wędrując po gminie Krzemieniewo, trudno jest dzisiaj napotkać cokolwiek, co kojarzyłoby się jednoznacznie z dawnymi właścicielami tych terenów, czyli rodziną Wyskotów. Nie pozostawili oni po sobie żadnych nazw osobowych, ani też miejscowych, brak jest również pozostałości materialnych. Pozostają tylko źródła pisane oraz powstałe na ich bazie różne opracowania, które próbują odpowiedzieć na pytanie kim byli przedstawiciele tego rodu, skąd przybyli i jaką pełnili kiedyś rolę. Pierwszą próbę odpowiedzi na tak postawione pytanie podjął ksiądz Stanisław Kozierowski, który w swojej pracy „Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XIII-XVI wieku” napisał:
WYSKOTA:
Może z Górnego Śląska i pogranicza Czech (por. ich imiona Bawor, Sobiesław, Stroszyn i przydomek Żebrak). Niewiadomo kiedy osadzili Wyskoć pod Kościanem. Wieś Wyskoty wspomniana r. 1530 jako Viskoti w obwodzie przemyskim. Szl. (n.) Maciej Viscota był mieszczaninem w Wrocławiu r. 1418, z żoną Katarzyną dziedziczył po Szczedrzyku Chojeńskim z Chojna za Poniecem (do dziś zniem. nazw. Wiskott w Głogowie), kanclerzem zaś księstwa raciborskiego był r. 1512 i 1519 Zygmunt Wyskota z Wodnikowa, przed r. 1525 Zygmunt Wiskota, po nim wdowa zapisana z braćmi swymi Gierałtowskimi. Jaśko Wyskota kasztelan Krzywiński r. 1348 i 1368, jako comes Jan Wyskota kasztelan Krzywiński z bratem Dziurskiem z Wyskoci r. 1350. Czewlej Wyskota r. 1400. Czewlej z Wyskoci ojciec Mikołaja r. 1399, Piotr Wyskota z Wyskoci r. 1408, Mikołaj i Wojciech Wykoty z Wyskoci r. 1412, ks. Sobiesław Wyskota był opatem w klasztorze benedyktyńskim w Lubiniu w latach 1375-1380, w Nieparcie pleban Domasław h. Wyskota, napis na pieczęci S.Damaslai plb.d Niepart, r. 1369 i właściciel tamże wówczas Viscztkota. Tomisław Wyskota r. 1379, z Wyskoci r. 1382, z Poniec ar. 1383. Jeżeli Czewleja z Ponieca z r. 1271 zaliczymy do tego rodu, musielibyśmy na przybycie Wyskotów do Wielkopolski wcześniejszy niż ten rok wyznaczyć termin. Na schyłku XIV w. w okolicy Ponieca i Leszna cały szereg przedstawicieli tego rodu jak Bawor, Czewlej, Janko, Marcin, Paszko, Sobko, Sędziwój, Maciej, Andrzej a. Henryk, Stroszyn z nich byli braćmi Bawor, Stroszyn, Henryk, Liszko, Maciej. Bawor Wyskota z Łęki r. 1398 zapisał żonie Małgorzacie wiano na Łęce, Drobninie, os. zn. Rybniku i części Krzemieniewa, posiadał jeszcze Brylewo i Drobnin, syn jego Jan występuje r. 1415, matka Bawora Benusza Oporowska r. 1423, a wdowa po Baworze Małgorzata r. 1424, bez związku z nimi szl. Paweł Wyskota z Łęki M. pod Gostyniem r. 1432, Stroszyn z Mierzejewa r. 1402, brat Bawora, Henryka z Krzemieniewa i Liszka r. 1413, brat Macieja z Pawłowic i Andrzeja z Krzemieniewa r. 1398, Stroszyn Oporowski r. 1418, Liszko i Stroszyn z Oporowa i Tworkowa r. 1419, Stroszyn z Pijanowic r. 1434, ze Staniewa r. 1420, Maciej Stroszyn Pijanowski z Granowa M. r. 1486, Liszko Wyskota z Oporowa W. r. 1402, Liszko Oporowski 1419, n. Hanczel Lysek z Drzewiec r. 1438 niewiadomo czy tu należy. Henryk a. Andrzej Wyskota z Kociug r. 1404, z Belęcina r. 1416, z Żegrowa r. 1421, z Rakoniewic r. 1425, z Rusinowa (niegdyś pod Wojnowicami) r. 1427, pewnie jego synowie Tomisław i Mikołaj synowie Wykoty niegdyś z Jeziorka, Łąki (niegdyś pod Osieczną) i Rusinowa r. 1432, Maciej z Pawłowic, brat Liszka, Henryka, Stroszyna, z Pawłowic r. 1404, Jan niegdyś z Bojanie, brat Czewleja z Krzemieniewa, Liszka, Henryka i Maćka z Pawłowic i Stroszyna z Mierzejewa r. 1398 pozywanych przez Sobka (Wyskotę Żytowieckiego). Sędziwoj Wyskota z Bojanie r. 1400 na terminach z Sobkiem Żebrakiem (Mendicus, w Opwaskiem r. 1318 Sbinco de Mendico i Ulricus de Mendico burgrabia praski – miejscowość Żebrak, Mendicus, Petlern w Czechach – Oton de Żebracza w Oświęcimskiem r. 1454 h. Wieniawa, przodek Markłowskich), brat Jaranta a. Arnolda z Dryżyny (Ottendorf) za Wschową r. 1395, Sędziwoj Wyskota z Żytowiecka r. 1403, z Trzebca (pod Świerczyną) r. 1411, Jarant Wyskota z Żytowiecka z Sobkiem jeszcze r. 1408. Sobko Wyskota (niewiadomo czy ten sam co poprzedni Sobko Mendicus), ojciec Dersława, z Żytowiecka, Drzewiec i Zaborowa r. 1412 i 1416. Sobko z Sądkowejgórki (pod Miejską Górką) r. 1444, Wincenty a. Sobek Żytowiecki r. 1459, Sobek Żytowiecki był stryjem Jana, Krystyna i Sobka Wyskotów z Sulejewa pod Goniembicami r. 1462, Sebastjan Żytowiecki r. 1493 a. Sobek Żytowiecki r. 1499 stryj Anny Sulejewskiej Kaniny. Marcin Wyskota z Łuniewa r. 1388, zmarłego Marcina Wykoty syn Jan Żytowiecki r. 1449. Mikołaj Wyskota z Dzięczyny r. 1465. Pod Pępowem siedzieli Wyskotowie w Krzekotowicach M. i nieznanych dziś Szarpatkach, r. 1424 Jan, Mikołaj, Wincenty, Piotr Wyskotowie z Szarparek, r. 1425 Wyskota z Krzekotowic M. Jeden z Wyskotów władał w Manieczkach t.j. Sędziwoj Brlok a. Wyskota r. 1408 i 1426. Do innego odłamu należał Paweł a. Paszko z Graboszewa r. 1407, z Mikuszewa r. 1403, z Chrząstowa łowczy kaliski r. 1414, ze Zdzieża r. 1404, z Dobczyna łowczy kaliski Chrząstowski r. 1417, zostawił córkę Joannę r. 1427. Inna osoba to Paszek Chlebowski z Sulejewa i Wronowa r. 1433, może Doliwczyk. W następnym pokoleniu występuje trzech braci Wojciech, Dersław i Mikołaj, z nich Wojciech z Dobczyna Dobczyński r. 1424, Wojciech ze Zdzieża r. 1427 a. Wojciech Ostrowski (z Ostrowa pod Śremem) zw. Wyskota r. 1450, którego żona Jadwiga posiadała r. 1434 Zakrzewo i Jasień i zamieniła te włości z siostrą swą Anną, małżonką kasztelana połanieckiego Jana Chełmskiego na Kawcze i Golę. Dersław z Dusocina r. 1424 i 1427, Dersław Zdzieszewski r. 1433. W Kawczu pod Zakrzewem za Poniecem kanonik pozn. Jan Wyskota i jego bracia Maciej i Mikołaj r. 1462 zm. Macieja Kawieckiego w Zakrzewie synowie Piotr, Tomasz, Andrzej, Maciej i Wojciech r. 1501, po nich pewnie Wyskotowie Kawieccy i Zakrzewscy. Z Kościańskiego rozeszli się w inne dzielnice, za Nakłem w Radziczu Piotr Wyskota ok. r. 1427, w Piotrkowskiem Paweł z Dzieciary h. Wiscothi r. 1421, Marcin z Świerczyńska r. 1424 t.h., Stefan z Rzeczkowa r. 1411 t.h., Mikołaj z Zdżarowic r. 1411 t.h., Stanisław z Gęby na Mazowszu r. 1411 t.h. W Płockiem z Będorzyna wzięli nazwisko Będorscy t.h.
__________________________________________________
Źródło:
Kozierowski Stanisław, "Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XII-XVI wieku", str. 124-126, Poznań 1929.
-------------------------------------------
Wiele informacji na temat Wyskotów znalazło się również w "Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu"
pod redakcją A. Gąsiorowskiego. Zobacz hasła: Bojanice, Belęcin, Brylewo, Drobnin, Garzyn, Górzno, Krzemieniewo, Mierzejewo, Oporowo, Oporówko, Pawłowice.
|
